Historia oddziału

Budynek zwany Celestatem (tj. strzelnicą, od niem. Zielstätte) ulokowany w Ogrodzie Strzeleckim to autentyczna, historyczna siedziba Bractwa Kurkowego.
Dzięki inicjatywie króla kurkowego, kupca krakowskiego Józefa Louisa Bractwo zakupiło 21.VI.1837 r. od Maurycy Samelsohn na własność tzw. Ogród Steinkellerowski. Uroczysta instalacja w nowej siedzibie połączona z konkursem strzeleckim, która miała miejsce 15.X.1837 r. rozpoczęła kolejny etap w dziejach Towarzystwa Strzeleckiego Krakowskiego. Wkrótce Ogród zaczęto nazywać Strzeleckim i do dziś funkcjonuje pod taką nazwą. Wzdłuż zachodniej granicy posiadłości wybudowano długi mur, a w południowo-zachodniej części Ogrodu w czasie 4 miesięcy wzniesiono siedzibę braci kurkowych, od pierwszej siedziby organizacji nazwaną Celestatem, którą nosi także obecnie. Neogotycki pałacyk powstał według projektu architekta i budowniczego Tomasza Majewskiego przy współudziale Franciszka Lanciego. Natomiast wzdłuż muru od ulicy Bosackiej rozciągała się, odpowiednio zabezpieczona strzelnica, zakończona bramą zwieńczoną kurem. Obok strzelnicy wybudowano kamienicę czynszową. Na terenie Ogrodu powstała wieża widokowa.
Oprócz pełnienia funkcji strzeleckiej Ogród stał się także miejscem spotkań i spacerów krakowian. Na strzelnicy bracia kurkowi ćwiczyli strzelanie i organizowali konkursy strzeleckie, z najważniejszym, dorocznym konkursem o tytuł króla kurkowego.
Celestat – siedziba Bractwa stał się miejscem znanym i znaczącym dla Krakowa, gdzie bracia przyjmowali gości m.in. cesarza Franciszka Józefa I, dwukrotnie: 14 .VI.1855 i 3.IX.1880 r., w 1887 następcę tronu arcyksięcia Rudolfa, w 1912 arcyksięcia Karola.
Z czasem pałacyk stał się niewystarczający Bractwu. Na przełomie 1874/75 architekt Adam Nowicki, na zlecenie braci, dokonał rozbudowy Celestatu; wówczas powstała imponująca Sala Strzelecka, przez wiele lat będąca największą salą balową w Krakowie. W tym też czasie został opracowany plan Ogrodu Strzeleckiego przez znakomitego ogrodnika i planistę, byłego dyrektora Ogrodu Botanicznego we Lwowie, Karola Bauera.
Walory Ogrodu podniósł fakt ustawienia w nim w 1883 r. pomników królów polskich: Zygmunta Augusta i Jana III Sobieskiego, które według projektu Walerego Gadomskiego odkuł Michał Stefan Korpal. W 1899 r. podjęto decyzję o rozparcelowaniu i sprzedaniu części Ogrodu znajdującej się między nowo utworzoną ulicą Zygmunta Augusta a Rakowicką.     
Przez XIX wiek Towarzystwo Strzeleckie Krakowskie prowadziło bardzo ożywioną działalność patriotyczną przejawiającą się m.in. w udziale i współ organizacji uroczystości o charakterze narodowym i patriotycznym np. 15.VII.1910 r. po uroczystości odsłonięcia na Placu Matejki Pomnika Grunwaldzkiego w 500. rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem, bracia zaprosili na raut do Celestatu pięciuset gości.
W czasie I wojny światowej Towarzystwo Strzeleckie udostępniło swoją siedzibę na potrzeby Legionów. Po wyjściu Legionistów budynek i ogród zarekwirowano na potrzeby armii austro-węgierskiej. Gdy wyszli żołnierze w Celestacie zainstalowała się Stowarzyszenie Młodzieży Chrześcijańskiej YMCA, która opuściła budynek w 1921 r.
Po zakończeniu wojny odzyskano Strzelnicę w 1919 r. W okresie międzywojennym Ogród Strzelecki był miejscem ożywionego życia towarzyskiego. W historycznej siedzibie Bractwa przyjmowano dostojnych gości m.in. Naczelnika Państwa, Marszałka Józef Piłsudski, prezydentów RP: Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego oraz m.in. Marszałka Francji Ferdynanda Focha.
Wybuch II wojny światowej położył kres działalności Bractwa Kurkowego, którego siedziba została zamieniona na pralnię i odwszalnię dla żołnierzy, a mienie, które pozostało na strzelnicy zostało zagrabione i zniszczone.
Po wyzwoleniu kraju bracia kurkowi ponownie zarejestrowali w 1945 r. organizację pod nazwą Towarzystwo Strzeleckie – Bractwo Kurkowe i próbowali odzyskać swoją własność, ale im odmówiono zwrotu zarówno budynku Celestatu jak i strzelnicy wraz z Ogrodem Strzeleckim, a 28.VI.1951 r. zlikwidowano Bractwo i skonfiskowano majątek. Budynki przejęte na Skarb Państwa spotkał tragiczny los. Wyburzono mur, wieżę, kramy; zdjęto ogrodzenie, ułatwiając w ten sposób dewastację pozbawionego dozoru obiektu. Natomiast historyczną siedzibę Bractwa przekazano w użytkowanie przez Klub Sportowy „Kolejarz” (później „Olsza”). Dodatkowo na terenie Ogrodu postawiono brzydki, bezstylowy pawilon gastronomiczny, który nie dotrwał do naszych czasów.
Braciom kurkowym udało się reaktywować swoją organizację w dniu 8.VI.1957 r. pod nazwą Towarzystwo Strzeleckie „Bractwo Kurkowe” w Krakowie, a od 1964 r. Towarzystwo wznowiło strzelanie o tytuł króla kurkowego na strzelnicy wojskowej.
Na mocy umowy Towarzystwa Strzeleckiego z Muzeum Historycznym Miasta Krakowa 21.VI.1997 r. dokładnie w 160. rocznicę nabycia Ogrodu został otwarty Oddział Muzeum z wystawą stałą „Z dziejów Krakowskiego Bractwa Kurkowego”. Jest to jedyne tego typu muzeum prezentujące dzieje jednej organizacji strzeleckiej w jej historycznej siedzibie z tak bogatą kolekcją cennych pamiątek. Z okazji ustawienia pomnika Ojca Świętego Jana Pawła II w 2000 r., dłuta profesora Czesława Dźwigaja, odtworzony został mur od ulicy Bosackiej, a cały Ogród został ogrodzony i częściowo uporządkowany W ostatnich latach z okazji kolejnych intronizacji królów kurkowych przybywają nowe tablice i pomniki.
W ramach propagowania i kultywowania tradycji i zwyczajów Bractwa Kurkowego od pięciu lat organizowany jest konkurs o tytuł „Małego Króla Kurkowego” dla uczniów Szkół Podstawowych, który rozgrywa się w kilku etapach. Finał konkursu, połączony z festynem z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka, odbywa się w Ogrodzie Strzeleckim, a główną konkurencją jest strzelanie z łuku, najstarszej broni, używanej przez braci kurkowych.

Jedyna tego typu placówka ekspozycyjno-badawcza w Europie, której zakres zainteresowań obejmuje jak najszerzej pojęte dzieje i zwyczaje bractw kurkowych, nie tylko w Polsce ale i w Europie. Oddział w sposób szczególny zajmuje się historią i dziejami krakowskiego Bractwa Kurkowego, opiekuje się kolekcją pamiątek oraz gromadzi i opracowuje nowe nabytki. Oddział współpracuje z Towarzystwem Strzeleckim „Bractwem Kurkowym” w Krakowie przy organizacji tradycyjnych imprez np. najważniejsza – intronizacja Króla Kurkowego.
W ramach działalności edukacyjnej odbywają się lekcje, warsztaty oraz konkursy dla dzieci i młodzieży, np. o tytuł Małego Króla Kurkowego.
Trzon zgromadzonych i prezentowanych eksponatów stanowi Kolekcja Krakowskiego Bractwa Kurkowego. Składają się nań: portrety krakowskich królów kurkowych (od 1834 r.), insygnia władz Towarzystwa Strzeleckiego oraz króla i marszałków (berło, laski, łańcuchy) z najcenniejszym z nich srebrnym kurem. Ponadto tworzy ją zbiór medali, strzeleckich trofeów, tarcze, obrazy (tonda) dokumentujące ważne wydarzenia w dziejach Bractwa, podobnież jak liczne fotografie i dokumenty oraz księgi. Zasób ten stale powiększają kolejne nabytki, dary i przekazy, często samych braci kurkowych np. stroje kontuszowe oraz odznaczenia, medale itp.. Są to zarówno przedmioty z epok minionych, jak i eksponaty ilustrujące najnowsze dzieje Bractwa (np. model pomnika Jana Pawła II ufundowanego i wzniesionego przez braci w Ogrodzie Strzeleckim w 2000 r.).