Przystanek Zwierzyniec. Wystawa drzewek emausowych

W 2024 roku mija dziesięć lat od momentu, kiedy Muzeum Historyczne Miasta Krakowa po raz pierwszy zaprosiło Państwa do udziału w konkursie na najpiękniejsze drzewko emausowe. Był to swego rodzaju eksperyment sprawdzający, czy na bazie nieco zapomnianej już zabawki odpustowej można stworzyć rzecz nową, twórczo przetworzoną przez współczesność, ale tkwiącą głęboko w tradycyjnej symbolice drzewka życia. Może nawet z pewną obawą oczekiwaliśmy na pierwsze prace, ale kreatywność twórców przeszła nasze najśmielsze oczekiwania. Bogactwo form, materiałów, technik oraz dodatkowych znaczeń zawieranych w zgłaszanych do konkursu pracach z roku na rok zaskakiwała nas coraz bardziej. Wzrastała nie tylko ilość przynoszonych na konkurs drzewek, ale przede wszystkim, jakość ich wykonania, zaangażowanie w ich tworzenie nie tylko twórców indywidualnych, ale również grup dzieci i dorosłych oraz całych rodzin. Drzewko emausowe zaczęło być rozpoznawalnym symbolem Wielkanocy w Krakowie, stając się również jednym z elementów świątecznych, wiosennych dekoracji w przestrzeni miasta.

Zorganizowana w salach wystawowych Pałacu Krzysztofory pokonkursowa wystawa drzewek zaprasza Państwa w głąb, do odkrycia (nomen omen) korzeni emausowego drzewka. Krótka historia Zwierzyńca, ukazana poprzez obrazy, przeniesie nas pod wzgórze św. Bronisławy, a zebrane na muzealnym kramie dawne emausowe zabawki pozwolą przez chwilę poczuć atmosferę dawnych zwierzynieckich odpustów. Ale główną rolę na wystawie będą grać oczywiście tegoroczne prace konkursowe, przygotowane przez ich twórców w sześciu kategoriach. Podziwiając kunszt autorów oraz poszukując dodatkowych, ukrytych znaczeń w tych krakowskich symbolach odrodzenia i nadziei na wiecznie powracającą wiosnę, będzie można również wyrazić swoją opinię i wybrać spośród prac najpiękniejszą. Głosowanie publiczności będzie trwało przez cały czas otwarcia wystawy, aż do 19 maja.

Najmłodsi zaś będą mogli eksplorować wystawę, podążając za wskazówkami czarnego kota Włodka, który wyjaśni, z czego powinno się składać prawdziwe drzewko emausowe.

Wystawie towarzyszy bogato ilustrowana publikacja: „Słów parę o drzewku”, gdzie znaleźć można historię powstania tego zwyczaju, przypomnieć sobie wszystkie poprzednie edycje konkursu wraz z ich laureatami, a także krótki instruktaż jak wykonać emausowe drzewko, co może być pomocą przed kolejnym konkursem.

Na plakacie drzewko autorstwa Roberta Frasika, Barbary Frasik i Joanny Bochenek, które w 2023 roku otrzymało I miejsce w kategorii dorosłych. Obecnie w zbiorach Muzeum Krakowa.

NA ZAMÓWIENIE:
rezerwacja usługi: oddział Pałac Krzysztofory, 12 619 23 35

• Zróbże emausowe drzewko!
  – warsztaty edukacyjne z elementami zwiedzania wystawy

Na Zwierzyńcu w drugi dzień Świąt Wielkanocnych można spotkać cały Kraków! Między gęsto ustawionymi kramami przechadzają się mieszkańcy miasta, w świątecznym, wiosennym nastroju niespiesznie kierują się w stronę kopca Kościuszki. A na kramach bogactwo odpustowego asortymentu, kuszącego nie tylko najmłodszych. Jeszcze sto lat temu wśród drewnianych emausowych zabawek można było spotkać drzewko życia, symbol wiosny, ale też dawnych wierzeń naszych przodków. Dziś drzewka emausowe zniknęły ze straganów, ale dzięki konkursowi organizowanemu przez Muzeum Krakowa można je teraz podziwiać na wystawie. Wiele z nich nie przypomina już tej dawnej zabawki, dzięki pomysłowości swoich twórców zachwycają nie tylko pięknem wykonania, feerią barw, ale też dodatkowymi znaczeniami, których odkrywanie pozostawili zwiedzającym. A ponieważ każdy może zostać drzewkarzem, zainspirowani konkursowymi pracami będziemy mieli okazję spróbować swoich sił w przygotowaniu własnego drzewka emausowego. Niech ten krakowski symbol nadziei i odradzającego się, wiosennego życia zagości i w Waszym domu!
(grupy szkolne i przedszkolne – 100 zł + 5 zł / os.; dorośli – 20 zł / os.)

• Przystanek Zwierzyniec – oprowadzanie po wystawie

Zapraszamy na pokonkursową wystawę emausowych drzewek! Wraz z przewodnikiem zanurzymy się w historii krakowskiego Zwierzyńca oraz spróbujemy odkryć sekrety dawnych Emausów. Przyjrzymy się także niezwykłym dziełom współczesnych autorów drzewek emausowych i podziwiając ich zdolności i kreatywność, odkryjemy jak żyje tradycja, jak historia kształtuje współczesność. Najmłodszych zaś zapraszamy, aby podążając za wskazówkami czarnego kota Włodka, odkryli z czego powinno się składać prawdziwe drzewko emausowe.

100 zł + bilet wstępu

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE:

• Przystanek Zwierzyniec  – oprowadzania kuratorskie: w cenie biletu wstępu
  3 kwietnia, środa, godz. 16.00
  14 kwietnia, niedziela, godz. 11.00
  7 maja, wtorek, godz. 16.00
  19 maja, niedziela, godz. 13.00 i 16.00 (finisaż)
  
  

• Oprowadzanki – dla rodzin z dziećmi
  Cena biletu: 20 zł / os.
  27 kwietnia, sobota, godz. 11.00
  Pałac Krzysztofory, Rynek Główny 35, sala wystaw czasowych
  Limit: 20 osób
  
  "Z Włodkiem wśród emausowych drzewek"

Koty bardzo lubią chodzić po drzewach i obserwować ptaszki z bardzo bliska… Włodek, nasz dawny koci mieszkaniec Domu Zwierzynieckiego, zaprasza Was zatem na wspólne odkrywanie, co w liściach piszczy. W Pałacu Krzysztofory wyrósł bowiem las i to nie byle jaki! Drzewka emausowe, które zostały przyniesione na tegoroczny konkurs, kryją w sobie najróżniejsze niespodzianki i historie, które czekają na swoich odkrywców. Przede wszystkim spróbujemy się dowiedzieć, cóż to takiego jest to drzewko emausowe, dlaczego w Poniedziałek Wielkanocny krakowianie idą moknąć na Zwierzyniec i co z tym wszystkim mają wspólnego ptaki. Zapraszamy na oprowadzenie połączone z warsztatami. Niech czarny kot Włodek wskaże Wam drogę w gąszczu pytań i wiosennych liści!
Prowadzenie: Maria Lempart

• Wykłady dla dorosłych
  
  - „Nie ma już teraz Emausów takich, jakie bywały dawniej...” Emaus i Rękawka w XIX i XX wieku jako dziedzictwo kulturowe Krakowa.
  11 kwietnia, czwartek, godz. 17.00, Pałac Krzysztofory, Sala Miedziana / Sala Fontany
  prowadzenie: Małgorzata Oleszkiewicz
  – udział bezpłatny

W każdy Poniedziałek Wielkanocny na krakowskim Zwierzyńcu odbywa się Emaus a dzień później, we wtorek po świętach wielkanocnych, odbywa się w Podgórzu Rękawka. Do dziś, jak przed wiekami są tłumnie odwiedzane, jednak całkowicie zmienił się charakter tych wydarzeń. W XIX i jeszcze do połowy XX wieku zarówno Emaus, jak i Rękawka były wielkimi festynami ludowymi, połączonymi z kiermaszami, na których obok dewocjonaliów, różnych wiktuałów, słodyczy, królowały zabawki i pamiątki odpustowe. Na straganach pojawiały się tu masowo zabawki nie znane gdzie indziej, a będące niegdyś atrybutami wiosennych obrzędów. Były to m.in. gliniane dzwonki i gwizdki, figurki ptaków oraz tzw. drzewka życia. Te ostatnie, podobnie jak cały szereg innych zabawek wyrabiali bezrobotni zimą krakowscy murarze. Wykład w oparciu o zachowaną w Muzeum Etnograficznym w Krakowie unikatową kolekcję zabawek sprzedawanych na Emausie i Rękawce od końca XIX do połowy XX wieku, będzie próbą przedstawienia tego dawnego świata krakowskich wiosennych odpustów i odpowiedzi na pytanie: czym one były dla ówczesnych mieszkańców Krakowa i okolic. Tłumnym, wiosennym spacerem połączonym z możliwością zakupu zabawek dla dzieci, okazją do zabawy i uczestniczenia w zielonym karnawale, czy też może świętem religijnym owianym nutą patriotyzmu?
Naszym przewodnikiem po dawnych odpustach będzie Małgorzata Oleszkiewicz  - etnograf, emerytowana kustosz Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, autorka licznych artykułów i publikacji oraz wielu wystaw realizowanych w kraju i za granicą. Zajmuje się m.in. kulturowymi i społecznymi aspektami zwyczajów i obrzędów, wytworów rzemiosła i sztuki ludowej oraz problematyką muzeologiczną. Członkini Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Stowarzyszenia Muzealników Polskich oraz ICOM (Międzynarodowej Rady Muzeów).
Fotografia: Kosynier przy drzewku życia – zabawka emausowa,  wyk. Jan Oprocha (ojciec), Kraków, lata 20. XX w., ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie (nr inw. 44335/MEK), fot. Marcin Wąsik

- "Od rajskiej jabłoni do drzewa życia"
25 kwietnia, czwartek, godz. 17.00
prowadzenie: dr Elżbieta Wiater

Oba tytułowe drzewa rosną w raju, a jednak od momentu zjedzenie pewnego owocu nie jesteśmy w stanie przejść bezpośrednio od jednego do drugiego. Podróż ta jest tak długa, że napisano o niej całą Biblię! Zapraszam do krainy w większości pustynnej, w której drewno jest luksusem, a szlachetne jego gatunki są sprowadzane z daleka. Ziemi oliwek, figowców, palm i tamaryszków, w której naturalnie bujnie rozwijają się tylko te drzewa, które przystosowały się do okresów suszy a mimo to najbardziej upokarzającą karę śmierci wykonywano tam, wieszając skazańca właśnie na drzewie. Powędrujemy od biologii przez symbolikę do teologii, odkrywając tajemnice biblijnych drzew.
A w podróż zabierze nas Elżbieta Wiater, doktor teologii, historyk, autorka książek i artykułów prasowych, która publikowała m.in. we „W drodze", „Życiu Duchowym", „Przewodniku Katolickim", „Christianitas" oraz współpracowała z portalami Deon i aleteia. Pisze głównie o świętych i o historii dominikanów w Polsce.

- "Święte gaje i co z nich zostało - drzewa w wierzeniach i folklorze Słowian"
8 maja, środa, godz. 17.00, Pałac Krzysztofory, Sala Miedziana
prowadzenie: Anna Stasiak

Wczesnośredniowieczne kroniki niewiele mówią o wierzeniach Słowian. Jednak, gdy wczytamy się dokładnie, okaże się, że zawierają kilka powtarzających się motywów, które mogą być dla nas dobrą wskazówką na tropie przedchrześcijańskich wierzeń naszych protoplastów. Jednym z nich są święte gaje. Czy drzewa faktycznie pełniły ważną rolę w słowiańskim kulcie? I czy na pewno ich znaczenie zniknęło wraz z wycięciem ich na rzecz nowych świątyń?
Na spacer po słowiańskich świętych gajach oraz poszukiwaniu ich śladów we współczesności zabierze Was Anna Stasiak, etnolożka, na co dzień zajmująca się popularyzacją szeroko pojętej słowiańszczyzny, prowadząca media społecznościowe Słowiański Przewodnik.

- "Splątane korzenie - drzewko życia w Polsce i na świecie"
16 maja, czwartek, godz. 17.00, Pałac Krzysztofory, Sala Miedziana
prowadzenie: Maria Lempart

Drzewo w życiu człowieka pełni rolę niebagatelną. Daje schronienie i pokarm, jest symbolem zakorzenienia, ale i wiecznej zmiany, wiecznego odradzania się życia. W wierzeniach naszych przodków niemal w każdym zakątku świata drzewa pełniły funkcję magiczną i sakralną, stając się niezbędnym elementem kosmogonii. Wizerunki drzew towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów, niosąc ze sobą przekraczającą widzialną rzeczywistość głębszą, symboliczną treść. Wędrując po świecie można zatem ze zdziwieniem odkryć, że nasze, krakowskie drzewko emausowe ma swoje odpowiedniki, wizualne czy symboliczne, w wielu krajach, na niemal wszystkich kontynentach.
Na wspólną wyprawę przez świat w poszukiwaniu drzewa życia zaprasza Maria Lempart, historyk, przewodnik krakowski, kustosz Muzeum Krakowa, kurator pokonkursowej wystawy drzewek emausowych.

• Kraków naprawdę dla wszystkich – oprowadzanie z warsztatami dla osób ze szczególnymi potrzebami (bezpłatne).
  Za oknem już wiosna, przyroda ponownie budzi się do życia, a ludzie, co raz chętniej wybierają się odpocząć w parkach i lasach. Zapraszamy Was, zatem na wspólne odkrywanie, co w liściach piszczy. W Pałacu Krzysztofory wyrósł, bowiem las emausowych drzewek, które zostały przyniesione na tegoroczny konkurs. A my spróbujemy się dowiedzieć, cóż to takiego jest to drzewko emausowe, dlaczego w Poniedziałek Wielkanocny krakowianie idą moknąć na Zwierzyniec i co z tym wszystkim mają wspólnego ptaki. Zapraszamy na oprowadzenie połączone z warsztatami.
  
  16 kwietnia, wtorek, godz. 16.15 –  oprowadzanie z tłumaczeniem na Polski Język Migowy PJM.
  17 kwietnia, środa, godz. 15:30 - oprowadzanie z audiodeskrypcją na żywo AD.