Odpowiedź w sprawie apelu w sprawie „przedstawień postaci Żyda w szopkach i jasełkach krakowskich”

 

 

            W nawiązaniu do pisma złożonego w dniu 18 kwietnia b.r. do Prezydenta Miasta Krakowa prof. Jacka Majchrowskiego, przekazuję stanowisko Muzeum Krakowa w przedmiotowej sprawie.

Muzeum Krakowa podejmuje istotne działania na rzecz dokumentowania i opowiadania wielokulturowego dziedzictwa miasta, a także promuje idee tolerancji i pluralizmu. W swoich projektach wydawniczych, ekspozycyjnych i edukacyjnych buduje wizję wspólnoty miejskiej opartej na wartości solidarności i wzajemnego szacunku. Pracownicy i pracowniczki Muzeum opowiadają się po stronie wartości społeczeństwa otwartego, inkluzywnego, wolnego od dyskryminacji i mowy nienawiści.

Od ponad 60 lat Muzeum Krakowa opowiada także historię krakowskich Żydów oraz przybliża kulturę i religię żydowską w swoich oddziałach, publikacjach i działaniach edukacyjnych. Działa na rzecz zachowania pamięci, historii i dziedzictwa żydowskiego w naszym mieście, a także lepszego poznania i zrozumienia przez dzisiejszych mieszkańców Krakowa złożoności miejskiego dziedzictwa.

Muzeum opiekuje się jedną z największych kolekcji judaików w Polsce, sprawuje bezpośrednią

opiekę nad miejscami pamięci narodu żydowskiego i polskiego oraz prowadzi cztery placówki dedykowane wprost dziedzictwu Żydów polskich i krakowskich. Jako instytucja sprawujemy pieczę nad Fabryką Emalia Oskara Schindlera, Apteką pod Orłem, Synagogą Starą, Muzeum KL Plaszow,.

Muzeum Krakowa ma szczególną powinność i odpowiedzialność wobec miasta, które na skutek II wojny światowej utraciło tak wielu żydowskich mieszkańców i które odzyskuje każdego dnia elementy pamięci o czasie sprzed Zagłady. Włączając w tę opowieść rozliczne organizacje, a także przedstawicieli i przedstawicielki współczesnej społeczności żydowskiej w kraju i zagranicą, staramy się proces ten rozwijać z wrażliwością i z uwzględnieniem wszystkich stron.

Muzeum Krakowa specjalizuje się w badaniu procesów historycznych i tożsamościowych mieszkańców i mieszkanek Krakowa, dlatego jesteśmy świadomi dziedzictwa zarówno wielowiekowej symbiozy społeczności polskiej i żydowskiej, jak i konfliktów, które mają także twarz antysemicką. Staramy się od lat podchodzić do wielowymiarowości tego zagadnienia z uważnością, wrażliwością oraz potrzebą uwzględniania rozmaitych opinii. Tym większy  obowiązek spoczywa na Muzeum Krakowa, aby przeciwdziałać jakimkolwiek formom, opowieściom i postawom, mogącym mieścić się w spektrum antysemityzmu.

Odnosząc się wprost do treści Apelu z dnia 18 kwietnia br., chciałbym poinformować, że w dniu 31 marca b.r. Muzeum Krakowa zainicjowało dyskusję na temat przedstawienia postaci Żyda w jasełkach i szopkach krakowskich organizując debatę w tej sprawie. Zaproszenie do udziału w debacie zostało wystosowane do ekspertów/ekspertek oraz przedstawicieli/przedstawicielek żydowskich organizacji z Krakowa, w tym części sygnatariuszy wspomnianego Apelu. Muzeum Krakowa założyło, że kultura dyskusji, w tym przede wszystkim wymiana poglądów, odczuć i doświadczeń przez jej uczestników z wielu środowisk jest jedyną właściwą drogą do wzajemnego zrozumienia, a także uruchomienia procesu zmian, które strony debaty uznają za konieczne.

Na spotkaniu tym jednoznacznie uznano, że rejestracja jasełek istotnie zawiera treści o charakterze antysemickim i powinna zostać usunięta. Treść scenariusza jasełek jest historyczna i jest bez wątpienia świadectwem narracji antysemickiej, której nie wolno zakłamywać. Powinna być jednak opatrzona stosownym wyjaśnieniem.

Na spotkaniu Autorzy przedstawienia – rodzina Malików przyjęli argumenty postulujące zmianę narracji tego przedstawienia, pozostając otwartymi na argumentację pozostałych uczestników debaty. Jednocześnie Autorzy przedstawienia wyjaśnili swoje intencje – wspominane treści miały na celu pokazanie problemu antysemityzmu i miały służyć krytyce takich postaw. Rodzina Malików rozumiała wykorzystanie tego historycznego tekstu jako współczesne memento, ale otwarta na argumentację pozostałych uczestników debaty, przychyliła się do zdania, że obrana metoda nie jest właściwa i zgodzono się, że w takiej formie przedstawienie nie powinno być wystawiane. Poza wszystkim o wysokich kompetencjach społecznych rodziny Malików świadczy ich otwartość na argumenty i koncyliarność jaką w trakcie rozmów pokazali.

Nagranie jasełek zostało niezwłocznie zdjęte ze strony internetowej Muzeum Krakowa. Muzeum zadeklarowało pełną zgodę co do diagnozy problemu oraz potrzebnych rozwiązań, a także do większej uważności w przyszłości, aby podobne treści posiadały odpowiedni kuratorski komentarz. Dobrą praktyką w tym zakresie jest w naszej ocenie prowadzona od wielu lat systemowo współpraca na linii Muzeum Krakowa – przedstawiciele/przedstawicielki społeczności żydowskiej w zakresie tego typu wspólnych opracowań.

            Należy też istotnie rozdzielić niedopuszczalny fragment zapisu video z jasełek z organizowanym przez Muzeum Krakowa konkursem na najpiękniejszą Szopkę Krakowską. Jasełka nie stanowiły części ekspozycji szopek krakowskich. Warto podkreślić, że regulamin konkursu na najpiękniejszą Szopkę Krakowską nakłada na Jury obowiązek wykluczania z konkursu dzieł, które mogą zostać uznane za krzywdzące jakąkolwiek grupę społeczną. Z tego narzędzia Jury skorzystało zaledwie kilkukrotnie w ciągu 80. odbytych konkursów, na których oceniono ok. 10 tys. szopek. Warto podkreślić, że od 1937 r. nie odnotowaliśmy zarzutu płynącego ze strony jakiejkolwiek organizacji żydowskiej o antysemickich treściach obecnych w Szopce Krakowskiej. Pojawiające się sporadycznie postaci sąsiadów, np. Żyda w Szopce Krakowskiej jest sygnałem świadczącym o wielokulturowości i wielowyznaniowości Krakowa.

Opisane w piśmie kwestie dot.  jasełek inscenizowanych przez rodzinę Malików wskazują na potrzebę podjęcia dalszego dialogu i są dla nas ważnym sygnałem, iż wyzwania związane z przeciwdziałaniem dyskryminacji wymagają stałej interwencji.

Wspólnie z Urzędem Miasta Krakowa i Radą ds. Równego Traktowania będziemy działać na rzecz wspólnego wypracowania koncepcji i rozwiązań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji i standardów równościowych dot. organizowanych wydarzeń. W tym celu planowane są w niedalekim czasie spotkania pełnomocników Prezydenta Krakowa ds. polityki równościowej i ds. kultury, aby pochylić się nad tematem. 

Muzeum także deklaruje pełną otwartość i ścisłą współpracę swoich poszczególnych jednostek z wydziałami Urzędu Miasta, organizacjami  i instytucjami w zakresie informacji, komunikacji i edukacji wszystkich stron, a także społecznego angażowania w zakresie pracy w tematyce trudnego dziedzictwa.

 
Do wiadomości:

1. Prof. Jacek Majchrowski – Prezydent Miasta Krakowa
2. dr hab. prof. UJ. Andrzej Kulig - I Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa ds. Polityki Społecznej i Komunalnej
3. Katarzyna Olesiak – Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMK
4. Robert Piaskowski – Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury
5. Nina Gabryś – Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Polityki Równościowej