Aktualny numer

Muzeum. Tezy metahistoryczne

Informacje o autorze: prof., historyk, metodolog, profesor senior Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, https://orcid.org/0000-0002-9648-0103

Abstrakt: Autor formułuje dziewięć tez o muzeum z perspektywy metahistorycznej, tj. teoriokulturowej. Zrównuje ona różne wymiary muzeum ze względu na jego humanistyczny status. Muzeum, jak powiedziałby Florian Znaniecki, jest zaopatrzone we współczynnik humanistyczny, autor zaś ów niezbywalny parametr ludzkiego aspektu jego tożsamości określa jako współczynnik historyczny. Inaczej mówiąc, współczynnik humanistyczny to nic innego jak względność historyczna (Josepha Margolisa). W tym kontekście jawią się jako zasadne formułowane tu tezy / problemy:

Teza 1. Na pytanie, czy możemy wskazać stan rzeczy (artefakt), który nie poddaje się muzealizacji, odpowiadam: tak ex natura, nie.

Teza 2. Czy da się muzealizować dzieje?

Teza 3. Nic, co bytuje poza narracją muzealną, nie jest artefaktem muzealnym.

Teza 4. Artefakty kultury nie są źródłami historycznymi per se.

Teza 5. Artefaktem muzealnym mają szansę zostać artefakty dziedzictwa jakiejś wspólnoty.

Teza 6. Muzeum tej rangi co Muzeum Historii Polski, jak i podobne centra muzealne, to rezultat gry między polityką pamięci, polityką dziedzictwa a polityką historyczną.

Teza 7. Powtórzmy: historia w muzeum to rezultat starcia mocy polityki pamięci, polityki dziedzictwa i polityki historycznej.

Teza 8. Muzealna tabliczka znamionowa artefaktu odpowiada specyfikacji tzw. faktu historycznego / historiograficznego.

Teza 9. Faktograficzna (w pewnym sensie reistyczna) ekspozycja muzealna zastępuje zdarzeniową narrację historyczną plejadą artefaktów jakoby ją reprezentującą.

Słowa kluczowe: muzeum, historia w muzeum, artefakt kultury, artefakt muzealny, narracja muzealna, źródło historyczne, polityka pamięci, polityka dziedzictwa, polityka historyczna

doi.org/10.32030/KRZY.2024.01

Muzeum a nauka (na przykładzie historii płaszczów królewskich)

Informacje o autorze: prof., historyk, profesor historii Polski i Litwy w School of Slavonic and East European Studies w University College London, główny historyk Muzeum Historii Polski, szef Katedry Cywilizacji Europejskiej w Kolegium Europejskim w Natolinie, https://orcid.org/0000-0001-8737-2277

Abstrakt: Artykuł powstał na podstawie wykładu wygłoszonego przez autora w Muzeum Krakowa 5 września 2023 roku i rozpoczyna się refleksją na temat zmieniających się znaczeń słowa muzeum. Postawiwszy pytanie o rolę badań naukowych w umożliwianiu muzeom wypełniania ich misji, autor rozpatruje ten problem, rozważając, co wiadomo, a czego nie wiadomo na temat stanu, proweniencji oraz funkcji płaszcza koronacyjnego Stanisława Augusta Poniatowskiego, udostępnionego dla zwiedzających w Muzeum Katedralnym na Wawelu. Płaszcz ów zostaje porównany z płaszczem koronacyjnym Augusta III przechowywanym w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz płaszczem króla Jana III Sobieskiego otrzymanym przezeń na okoliczność uhonorowania go francuskim Orderem Świętego Ducha, a obecnie przechowywanym w Skarbcu Koronnym Zamku Królewskiego na Wawelu. W końcowej części artykułu przedstawiono wnioski oraz zasugerowano umocnienie roli badań naukowych w muzeach XXI wieku.

Słowa kluczowe: muzea, nauka, historia, pamięć, Stanisław August Poniatowski, August III

doi.org/10.32030/KRZY.2024.02

Sine qua non. O nauce w muzeum

Informacje o autorce: historyk sztuki, asystent w Muzeum Krakowa, Dział Historii i Sztuki Krakowa Średniowiecznego, Celestat, oddział Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-0214-0264

Abstrakt: Artykuł jest próbą prześledzenia roli działalności naukowej w muzeach oraz wskazania konkretnych przykładów aktywności o charakterze naukowym, podkreślając różnorodność ich form. Większość zawartych w tekście uwag odnosi się do placówek o profilu historycznym, historyczno- artystycznym, etnograficznym, w mniejszym stopniu natomiast do instytucji o profilach archeologicznym, uczelnianym czy innych. Niezależnie jednak od różnic między muzeami w większości z nich niemal każda aktywność merytoryczna oparta jest na wiedzy, metodologii i doświadczeniu pracowników. Nauka jest niezbędnym składnikiem poprawnego funkcjonowania muzeum, a bez badań niemożliwe stałoby się wykonywanie kluczowych dla placówki zadań. W artykule rozwinięto zagadnienia dotyczące definicji muzeum w kontekście nauki, aspektów zawartych w kodeksie etyki ICOM dla muzeów, aktach prawnych, statutach i regulaminach, kwestii związanych z działaniami naukowymi w instytucjach muzealnych, publikacjach, konferencjach i sympozjach. Poruszono także temat historii i rozwoju badań naukowych w muzeach, współpracy muzealno-akademickiej oraz postawiono pytanie o zasadność utożsamiania muzeum z instytucją stricte naukową. Podjęto kwestie związane z naukowym charakterem pozyskiwania zbiorów, a także ich merytorycznego i rzetelnego opracowania. Zwrócono uwagę na medium wystawy jako narzędzia do uprawiania nauki, wciąż nie do końca docenionego. Badania nad tożsamością własną muzeum są kolejnym przykładem studiów, których prowadzenie może znacząco przyczynić się do zwiększenia samoświadomości zarówno samej placówki, jak i jej pracowników. Ważną rolę prowadzenia szeroko zakrojonych badań nad wieloma aspektami związanymi z muzeum potwierdza skuteczność muzeoterapii, coraz popularniejszej formy terapii wspomagającej konwencjonalne działania medyczne.

Słowa kluczowe: nauka, muzeum, kodeks etyki ICOM dla muzeów, badania naukowe, współpraca muzealno-akademicka, instytucja naukowa, pozyskiwanie zbiorów, opracowanie zbiorów, muzeoterapia, wystawa

doi.org/10.32030/KRZY.2024.03

Malowidła ścienne w kościele św. Sebastiana w Wieliczce – próba analizy dramaturgicznej

Informacje o autorze: prof., teatrolog, performatyk, kierownik Pracowni Kultury Polskiej na Świecie w Instytucie Glottodydaktyki Polonistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, https://orcid.org/0000-0001-8502-8827

Abstrakt: W artykule proponuję dramaturgiczną i relacyjną analizę malowideł Włodzimierza Tetmajera w kościele św. Sebastiana w Wieliczce, skupioną nie na autonomicznych wartościach artystycznych poszczególnych przedstawień malarskich, lecz na poszukiwaniu związków między nimi, wyznaczających ramy działania, dla którego polichromia jest nie dekoracją, ale scenografią. Wychodząc z tych założeń, odczytuję dzieło Tetmajera jako nawiązanie do romantycznych idei łączących chrześcijańską teologię i etykę ofiary zbawczej z historiozoficzną refleksją odnoszącą się do zmartwychwstania, czyli wyzwolenia Polski. Nawiązanie to rozumiem jako polemiczne wobec uproszczonej wersji mesjanizmu, fałszywie przypisywanego Adamowi Mickiewiczowi, a zgodne z jego ideą całkowitej transformacji. Malowidło Tetmajera to scenografia takiej właśnie transformacji, której rytualnym modelem jest liturgia. Stąd umieszczenie dzieła o subtelnej, ale wyrazistej dramaturgii transformacyjnej właśnie w kościele uznać należy za dowód wybitnej świadomości artystycznej Włodzimierza Tetmajera jako artysty pozostającego w ścisłym związku z oryginalnymi tradycjami polskiej kultury.

Słowa kluczowe: malarstwo ścienne, kościół św. Sebastiana w Wieliczce, Włodzimierz Tetmajer, dramaturgia, sztuka jako wehikuł przemiany

doi.org/10.32030/KRZY.2024.04

O związkach Włodzimierza Tetmajera z teatrem

Informacje o autorce: dr hab., prof. UJ, teatrolożka, Katedra Teatru i Dramatu na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, https://orcid.org/0000-0003-3097-9830

Abstrakt: Przedmiotem artykułu jest współpraca Włodzimierza Tetmajera jako kostiumografa i scenografa z teatrem krakowskim, ukazana na tle zasad i konwencji regulujących ówczesne sposoby myślenia o plastyce scenicznej, jak i w powiązaniu z całokształtem jego artystyczno-literackich zainteresowań. Autorka prezentuje kalendarium ustalonych prac scenicznych Tetmajera, przygląda się niektórym z nich, stawiając tezę o ponadprzeciętnym zaangażowaniu malarza w przygotowanie spektakli i zrozumienie scenicznych reguł tworzenia. Jednocześnie wskazuje na fakt, że Tetmajer, wymieniany w 1899 roku razem ze Stanisławem Wyspiańskim jako stały konsultant teatru, nigdy nie odegrał takiej roli w rozwoju scenografii polskiej, jak jego młodszy kolega. Przyczyn takiego stanu rzeczy można poszukiwać w postawie samego malarza i celów, jakie sobie wyznaczył, traktując teatr jako ogniwo pośrednie w szerzej zakrojonych ambicjach i poszukiwaniach artystycznych.

Słowa kluczowe: Włodzimierz Tetmajer, Józef Kotarbiński, Stanisław Wyspiański, kostium, dekoracja, projekt dekoracji, malarze w teatrze

doi.org/10.32030/KRZY.2024.05

Dawne Śląskie Seminarium Duchowne w Krakowie w świetle kwerendy archiwalnej

Informacje o autorze: historyk, Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Terenowy w Krakowie, https://orcid.org/0000-0001-9985-2518

Abstrakt: Gmach Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie wystawiono, aby sprostać potrzebom duszpasterskim nowo powołanej diecezji w Katowicach. Okoliczności podjęcia tej decyzji przypomniano krótko w artykule. Monumentalna, trójskrzydłowa budowla powstała w latach 1926–1928 według projektu Zygmunta Gawlika i Franciszka Mączyńskiego. Surowa bryła, symetryczne formy, proste okna nadają budynkowi nowoczesny charakter. Modernizm, ale z ukłonem w stronę tradycji, stąd detale, płaskorzeźby, krata z motywem smoczych głów. Budynek nie jest dziełem jednorodnym – z jednej strony tandem architektów projektantów, z drugiej grupa katowickich kurialistów z biskupem Stanisławem Adamskim na czele, wspieranych przez architektów katowickich i poznańskich, starających się korygować projekt, udzielać rad już w trakcie realizacji. W artykule wykazano, że gmach uległ zasadniczym przekształceniom (geometria dachów, elewacje) w stosunku do pierwotnego projektu, podobnie zmienne w formie i funkcji było otoczenie budynku. Ustalono znaczącą część składu grupy młodych artystów dekorujących seminarium pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego, zidentyfikowano np. wykonawców poszczególnych płaskorzeźb w kaplicy. Dokonano nowych ustaleń dotyczących płaskorzeźb ewangelistów, stanowiących znak rozpoznawczy budynku. Historia i architektura budynku Śląskiego Seminarium Duchownego splatają się szczególnie mocno. Każda zmiana w architekturze i wyposażeniu ma mocne korzenie w przeszłości. Dzięki kwerendzie w archiwach krakowskich i katowickich dołączono do artykułu nieznany materiał fotograficzny, dokumentujący m.in. zapomniane zniszczenie gmachu w styczniu 1945 roku. Dopełniono wiedzę o dziejach gmachu podczas okupacji niemieckiej i w latach powojennych.

Słowa kluczowe: Kraków, Aleje Trzech Wieszczów, architektura, modernizm, gmachy publiczne, seminarium duchowne, rzeźba

doi.org/10.32030/KRZY.2024.06

Jerzy Bandrowski (1883–1940)

Informacje o autorze: socjolog, regionalista, członek Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Oddział Jastarnia, https://orcid.org/0009-0008-1863-5609

Abstrakt: W artykule przybliżono sylwetkę Jerzego Bandrowskiego (1883–1940), literata, publicysty, tłumacza i żołnierza. Na podstawie materiałów archiwalnych: wspomnień, korespondencji, tekstów prasowych i dokumentów, opracowano szkic biograficzny Bandrowskiego, który mimo barwnego życiorysu i znacznego dorobku nadal pozostaje postacią szerzej nieznaną. Przedstawiono losy pisarza na tle trudnych czasów, w których żył, począwszy od czasów szkolnych, przez burzliwy okres wielkiej wojny spędzony na uchodźstwie, w tym na Dalekim Wschodzie, po okres międzywojenny, a także problemy, z którymi się zmagał.

Słowa kluczowe: Jerzy Bandrowski, Juliusz Kaden-Bandrowski, literatura polska, pisarze polscy, Dywizja Syberyjska, Kraków, Lwów, Warszawa, Poznań, Jastarnia

doi.org/10.32030/KRZY.2024.07

Juwenalia i Czarne Juwenalia 1977 – migawki. Prezentacja fotografii Jaroslava Pulicara

Informacje o autorce: bibliotekoznawczyni, fotograf, asystent w Muzeum Krakowa, Dział Fotografii Krakowskiej Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0009-0008-4225-833X

Abstrakt: Celem artykułu jest zaprezentowanie fotografii czeskiego fotografa Jaroslava Pulicara, które w 2023 roku Muzeum Krakowa pozyskało do swoich zbiorów. Zdjęcia wykonane w maju 1977 roku podczas juwenaliów i Czarnych Juwenaliów zostały osadzone w kontekście poprzedzających je wydarzeń: śmierci Stanisława Pyjasa w niewyjaśnionych okolicznościach i reakcji na nią jego przyjaciół, którzy wspomagani przez działaczy Komitetu Obrony Robotników ogłosili żałobę i zorganizowali bojkot krakowskich juwenaliów. Przedstawiony został dualizm spojrzenia fotografa, który, dokumentując te wydarzenia, sam był studentem, a jednocześnie jako cudzoziemiec, mówiący innym językiem i nieświadomy okoliczności, w których się znalazł, patrzył na te wydarzenia z perspektywy zewnętrznej.

Słowa kluczowe: Jaroslav Pulicar, Czarne Juwenalia, maj 1977 roku, juwenalia, żałoba, Stanisław Pyjas, Kraków, studenci, bojkot

doi.org/10.32030/KRZY.2024.08

Krakowski filozof Mirosław Dzielski i historyczne konteksty jego filozofii społecznej, część 2

Informacje o autorze: dr, historyk, filozof, prezes Stowarzyszenia Filmowego Trzeci Tor, redaktor naczelny rocznika „Zgniatacz. Nowohuckie Studia Naukowe”, https://orcid.org/0000-0001-7211-1955

Abstrakt: Na podstawie pism Mirosława Dzielskiego (1941–1989), materiałów archiwalnych, wspomnień, analiz historycznych podjęto próbę opisu jego działalności i podzielenia się refleksjami na temat tej historycznej postaci. W artykule przedstawiono postać Dzielskiego w anturażu epoki, w której działał społecznie i filozofował. Omówiono główne, zdaniem autora, filary (zagadnienia węzłowe) filozofii społecznej Dzielskiego, na które składały się: rewolucje, Ruch Światło-Życie, Jan Paweł II, Solidarność. Przez pryzmat tych zagadnień ukazano jego postać i myśl. Artykuł podzielono na dwie części. W pierwszej przedstawiono postać filozofa oraz pierwszy filar – rewolucje, w części drugiej pozostałe trzy filary.

Słowa kluczowe: Mirosław Dzielski, Kraków, PRL, filozofia historii, filozofia polska, Solidarność, Jana Paweł II, rewolucja, rewolucja ducha, Kościół, liberalizm, kapitalizm, socjalizm, myśl niezależna

doi.org/10.32030/KRZY.2024.09

Czy ulica Dworcowa rzeczywiście była zagrożona dekomunizacją? Druga fala dekomunizacji nazw ulic w Krakowie w latach 2016–2024

Informacje o autorze: mgr ekonomii, radny Dzielnicy III Prądnik Czerwony w Krakowie, https://orcid.org/0000-0003-4313-0633

Abstrakt: W artykule opisano proces dekomunizacji przestrzeni publicznej Krakowa przeprowadzony przez Radę Miasta Krakowa po 1994 roku. W I kadencji (1990–1994) usunięto około 150 nazw gloryfikujących wydarzenia, daty ważne dla komunizmu i wprowadzone do przestrzeni publicznej w okresie PRL-u przez władze lokalne pochodzące z nadania partyjnego. Mimo pracy Rady Miasta Krakowa w czasie I kadencji radni nadal znajdowali w dokumentach oraz na tabliczkach ulicznych pojedyncze przypadki patronów niegodnych honorów. Część z nich udało się usunąć, ale likwidacji pozostałych sprzeciwiali się mieszkańcy, przepisy lokalne i rady dzielnic. W usunięciu ostatnich postaci sławiących poprzedni ustrój pomogła dopiero ustawa dekomunizacyjna z 2016 roku. W artykule opisano jej postrzeganie, chronologię wydarzeń, działania podejmowane przez władze miasta, rady dzielnic oraz zwykłych mieszkańców i mechanizm konsultacji społecznych, a także zmagania między władzą samorządową a władzą państwową o to, kto jest władny decydować o nazwach ulic. Pojawiają się także dygresje dotyczące popełnionych przez władze błędów, które choć nieliczne i czasem niesprawiedliwe w stosunku do całościowych efektów, to jednak mogą stać się w przyszłości anegdotami o Krakowie z początku XXI wieku. Ostatecznie w opisywanym okresie nadano (!) jedną nazwę sławiącą poprzedni ustrój, usunięto 11, a nie zgodzono się na likwidację trzech, które zostały utrzymane po wyrokach sądów administracyjnych. Tytułowa ulica Dworcowa nigdy nie była brana pod uwagę do zmiany, jednak nieco niespodziewanie stała się symbolem sprzeciwu przeciwko akcji dekomunizacji, sposobu jej przeprowadzenia i niektórych dokonywanych zmian.

Słowa kluczowe: dekomunizacja, zmiany nazwy ulic, czerwoni patroni, Instytut Pamięci Narodowej, Rady Dzielnic Miasta Krakowa, nazewnictwo, patroni ulic, ustawa o zakazie propagowania komunizmu, uchwała

doi.org/10.32030/KRZY.2024.10

Koncepcja magazynu otwartego zrealizowana w oddziale Muzeum Krakowa Thesaurus Cracoviensis – Centrum Interpretacji Artefaktów na tle innych realizacji tego typu w muzeach polskich

Informacje o autorze: dr, historyk sztuki, starszy asystent w Muzeum Krakowa, Thesaurus Cracoviensis – Centrum Interpretacji Artefaktów, oddział Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-5316-5461

Abstrakt: O olbrzymim potencjale idei magazynu otwartego dla publiczności świadczą kolejne realizacje magazynów w otwartej formule na gruncie polskim. Chronologiczny przegląd już zrealizowanych tego typu projektów pozwala prześledzić postępujący proces otwierania się polskich muzeów, a zwłaszcza ich powierzchni magazynowych, i stawania się coraz bardziej dostępnymi dla szerokiego grona odbiorców.
Punktem odniesienia dla innych tego typu realizacji jest nowatorski w skali naszego kraju projekt centralnego magazynu zbiorów Muzeum Krakowa, zrealizowany w latach 2007–2017. Niepowodzenie w pozyskaniu funduszy zewnętrznych na realizację tego zamierzenia, uzasadniane właśnie brakiem społecznej funkcji, jaką mogłaby spełniać tego typu instytucja, skierowały intencje pomysłodawców w stronę idei magazynu otwartego. Pomyślna finalizacja przedsięwzięcia realizowanego z dużym rozmachem była możliwa dzięki wsparciu Gminy Miejskiej Kraków, która przekazała na ten cel połowę potrzebnych środków finansowych.
Thesaurus Cracoviensis jest postrzegany jako realizacja przecierająca nieznane dotąd na tę skalę szlaki. Na odwiedzających Centrum Interpretacji Artefaktów, bez względu na to, czy są to branżowcy: muzealnicy, konserwatorzy, historycy sztuki, czy też osoby niezwiązane z tymi dziedzinami, Skarbiec Krakowa robi ogromne wrażenie. Dzięki kontaktom z wieloma instytucjami muzealnymi zarówno sam pomysł magazynu otwartego, jak i szczegółowe rozwiązania w nim zastosowane udało się zaimplementować w kolejnych nowo powstających projektach tego typu. W tym sensie Muzeum Krakowa dało swego rodzaju impuls, przyczyniając się do upowszechnienia idei magazynu otwartego, swoistego znaku czasu współczesnego muzealnictwa.

Słowa kluczowe: magazyn, artefakt, skarbiec, muzeum, dostępność, Thesaurus Cracoviensis

doi.org/10.32030/KRZY.2024.11

Przeszłości czar? Parę uwag na marginesie recenzji wystawy i publikacji Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL

Informacje o autorce: historyk sztuki, asystent w Muzeum Krakowa, Dział Historii i Sztuki Krakowa Średniowiecznego, Celestat, oddział Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-0214-0264

Słowa kluczowe: nowoczesność, reglamentacja, PRL, Muzeum Narodowe w Krakowie, wystawa, modernizm

doi.org/10.32030/KRZY.2024.12

Mateusz Król: Cechy krakowskie w XIV–XVI wieku. Biblioteka Krakowska, nr 169. Kraków 2023, 641 s.

Informacje o autorze: dr, historyk, kustosz w Muzeum Krakowa, Dział Historii i Sztuki Krakowa Średniowiecznego, Celestat, oddział Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-3789-0794

Słowa kluczowe: cechy rzemieślnicze, Kraków, późne średniowiecze, czasy nowożytne

doi.org/10.32030/KRZY.2024.13

Włodzimierz Tetmajer. Korzenie

Informacje o autorce: dr inż., emerytowany pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Inżynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej

Abstrakt: Artykuł jest poświęcony korzeniom rodzinnym Włodzimierza Tetmajera ze strony jego ojca Adolfa. Przedstawiono w nim hipotezy dotyczące pochodzenia polskiej linii Tetmajerów, działalność patriotyczną członków rodziny, ich udział w powstaniach, a także pola działalności zawodowej. Nieco więcej miejsca poświęcono Józefowi i Ludwigowi Tetmajerom – naukowcom o znaczących osiągnięciach, którzy uprawiali dziedziny ścisłe. Wspomniano także o dwóch ważnych w życiu artysty kobietach z rodziny Tetmajerów, a mianowicie o Marii Kostkowej – kuzynce Włodzimierza, oraz Klementynie Olcyngierowej – jego ciotce.

Słowa kluczowe: genealogia rodu Tetmajerów, Włodzimierz Tetmajer, Józef Tetmajer, Ludwig Tetmajer

doi.org/10.32030/KRZY.2024.14

Wystawa o zabawie czy zabawa na wystawie? Społeczny odbiór projektu Trzepaki, Reksio, Atari w Muzeum Nowej Huty

Informacje o autorce: historyczka, antropolożka historii, kustosz w Muzeum Krakowa, Muzeum Nowej Huty, oddział Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-0847-2454

Abstrakt: Artykuł jest poświęcony wystawie czasowej Trzepaki, Reksio, Atari, opowiadającej o zabawach i rozrywkach dziecięcych w okresie PRL-u, która była prezentowana w Muzeum Nowej Huty, oddziale Muzeum Krakowa, od 16 lutego 2023 roku do 7 stycznia 2024 roku. Ekspozycja miała charakter interaktywny – w jej przestrzeni możliwa była zabawa, doświadczanie, dotykanie. Projekt promowany jako „wystawa o zabawie i zabawa na wystawie” cieszył się wyjątkowo wysoką frekwencją, popularnością i był bardzo dobrze oceniany przez zwiedzających. Tekst stanowi próbę odpowiedzi na pytania, co wpłynęło na taki odbiór wystawy, do jakiego stopnia była to kwestia problematyki, jak dużą rolę odegrały walory interaktywne, jakie inne czynniki miały istotne znaczenie. W analizie podjętego zagadnienia wykorzystano obserwację uczestniczącą. Przedstawione informacje były gromadzone przeze mnie podczas mojego czynnego udziału w projekcie w roli autorki koncepcji, scenariusza i kuratorki wystawy, a także osoby odpowiedzialnej za program wydarzeń jej towarzyszących.

Słowa kluczowe: wystawa czasowa, PRL, Nowa Huta, zabawa, dzieciństwo, publiczność, interaktywność, edukacja, promocja

doi.org/10.32030/KRZY.2024.15

28 albumów Bogusława Koperskiego przedstawiających miejskie dekoracje przestrzenne

Informacje o autorce: historyk sztuki, kustosz w Muzeum Krakowa, Dział Historii i Sztuki Krakowa Współczesnego, Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0002-8625-9405

Abstrakt: Artykuł jest poświęcony albumom Bogusława Koperskiego (ur. 1941). Z wykształcenia rzeźbiarz, absolwent ASP w Krakowie, od lat siedemdziesiątych XX wieku do początku XXI wieku zajmował się projektowaniem dekoracji miejskich. Był zatrudniony w Miejskiej Pracowni Dekoracyjnej przy Wydziale Budżetowo-Gospodarczym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie (1968–1979), następnie w Zakładzie Dekoracji Miasta Krakowa w Przedsiębiorstwie Gospodarki Mieszkaniowej Krowodrza (1980–1994). Po kolejnej reorganizacji został wiceprezesem Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych i Dekoracji sp. o.o.

Do zadań Miejskiej Pracowni Dekoracyjnej należało przygotowywanie projektów dekoracji oraz ich realizacja na terenie Krakowa z okazji świąt państwowych, jak Święto Pracy, Narodowe Święto Odrodzenia Polski (22 lipca), wyzwolenie Krakowa spod okupacji niemieckiej (18 stycznia), Dzień Kobiet, dni miast partnerskich – Kijowa, Lipska, Bratysławy, dekoracje okolicznościowe na Targi Sztuki Ludowej, juwenalia, Dni Podgórza. Po zmianie ustrojowej w 1989 roku były to inne okoliczności i święta: Święto Konstytucji 3 Maja, Święto Niepodległości, 600-lecie bitwy pod Grunwaldem, 750-lecie lokacji Krakowa, 325. rocznica odsieczy wiedeńskiej, dekoracje na wizyty papieży Jana Pawła II oraz Benedykta XVI, a także dekoracje bożonarodzeniowe i wielkanocne.

Bogusław Koperski jest autorem około 3400 projektów dekoracji ulic, skwerów i placów na całoroczne konstrukcje stelażowe, które na stałe ustawiano w konkretnych miejscach w Krakowie. Pewna grupa dekoracji zawieszana była na konstrukcjach budowanych specjalnie w związku z obchodzonym świętem, ponadto tworzone były dekoracje między ulicami lub na elewacjach budynków. Twórca wykonywał projekty na kartonie techniką mieszaną przy użyciu ołówka, tuszu, pisaka, kredki, farby kryjącej. Muzeum Krakowa jest w posiadaniu 28 albumów, które zawierają rysunki i szkice projektowe dekoracji oraz fotografie ich realizacji w przestrzeni publicznej. W albumach znajdują się także podziękowania dla projektanta, jak dyplomy i druki okolicznościowe, oraz wycinki z prasy.

Słowa kluczowe: Kraków, Koperski, święta państwowe, święta religijne, jubileusze, PRL, projektowanie, dekoracje miejskie, twórczość, plastyka, fotografie, rysunki, szkice, albumy

doi.org/10.32030/KRZY.2024.16

Rys historyczny święta oddziału Rynek Podziemny Drążenie miasta

Informacje o autorze: historyk, starszy asystent w Muzeum Krakowa, Rynek Podziemny, oddział Muzeum Krakowa,

https://orcid.org/0009-0009-7886-6238

Abstrakt: Artykuł dotyczy wydarzenia muzealnego Drążenie miasta, organizowanego cyklicznie w oddziale Muzeum Krakowa Rynek Podziemny. Opisano 10 edycji cyklu (2015–2024) – jego założenia, rozwój i rolę w funkcjonowaniu oddziału na tle trasy turystycznej w Rynku Podziemnym Śladem europejskiej tożsamości Krakowa.

Słowa kluczowe: Kraków, Muzeum Krakowa, Rynek Główny, Rynek Podziemny, wydarzenie muzealne, projekt, Drążenie miasta

doi.org/10.32030/KRZY.2024.17

Kronika działalności Muzeum Krakowa w 2023 roku

Informacje o autorze: historyk, kustosz w Muzeum Krakowa, zastępca dyrektora ds. programowych Muzeum Krakowa, https://orcid.org/0000-0001-8460-0078

Słowa kluczowe: Włodzimierz Tetmajer, Chrystus w domuMarty i Marii, sióstr Łazarza, fort Jugowice, Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego, Centrum Interpretacji Niematerialnego Dziedzictwa Krakowa, Centrum Działań Społecznościowych, polityka gromadzenia zbiorów

doi.org/10.32030/KRZY.2024.18