Modernizacja i rozbudowa dawnego kina Światowid na potrzeby Muzeum Nowej Huty

W drodze do Muzeum Nowej Huty

Muzeum Nowej Huty zostało utworzone w roku jubileuszu 70-lecia istnienia dzielnicy. Jest efektem długotrwałych zabiegów i pracy wielu osób gorąco zaangażowanych w badanie, dokumentowanie i opisywanie jej życia. Kontynuuje kilkunastoletnią aktywność oddziału Muzeum Krakowa - Dzieje Nowej Huty i kilkuletnią Muzeum PRL-u.

Od początku było jasne, że budynek, który nie przeszedł, żadnego poważnego remontu od czasu powstania wymaga poważnej inwestycji, niezbędnej do zachowania budynku oraz dostosowania go do potrzeb nowoczesnego muzeum. Dzięki funduszom z Programu FEnIKS, będzie można przeprowadzić prace, które umożliwią stworzenie kompletnego i atrakcyjnego miejsca. Przyciągającego turystów i przyjaznego dla mieszkańców.

W ramach projektu przewidziano:

- przebudowę, rozbudowę i zmianę sposobu użytkowania budynku kina „Światowid” na potrzeby Muzeum Nowej Huty,

- budowę, przebudowę i rozbudowę niezbędnej infrastruktury technicznej (nawierzchnie drogowe
z placami manewrowymi i parkingami oraz chodnikami, sieci elektryczne, teletechniczne, wodno-kanalizacyjne, ciepłownicze, oświetlenie zewnętrzne, monitoring),
- prace w zakresie zielni,
- prace budowlane związane z aranżacją wystawy stałej,
- wykonanie wystawy wraz z dostawą sprzętu,
- prace dotyczące aranżacji wnętrz.

Grupy docelowe projektu

Grupą docelową projektu są przede wszystkim odbiorcy oferty kulturalno-edukacyjnej Muzeum Nowej Huty – oddziału Muzeum Krakowa, którzy korzystać będą z niej dzięki rewaloryzacji budynku i dostosowaniu go do potrzeb Muzeum. Realizacja projektu umożliwi znaczne rozszerzenie grona odbiorców w stosunku do obecnej grupy docelowej. Aktualnie, z uwagi na zły stan budynku i ograniczoną przestrzeń na cele kulturalne, możliwości Muzeum w tym zakresie były mocno ograniczone. Odbiorcami aktualnej oferty kulturalno-edukacyjnej Muzeum Nowej Huty są:
- turyści krajowi i zagraniczni,
- mieszkańcy Krakowa i Małopolski,
- uczniowie, dla których oferowane są lekcje i warsztaty muzealne,
- nauczyciele, którzy mogą wspólnie z uczniami uczestniczyć w warsztatach muzealnych i wzbogacać ofertę edukacyjną dostępną w szkole.

Nowymi odbiorcami, po zakończeniu projektu, będą – poza ww. obecnymi odbiorcami – w szczególności:
- artyści, w tym działający na terenie Nowej Huty, prowadzący działalność artystyczną w różnych obszarach (m.in. filmowa, fotograficzna, malarstwo),
- naukowcy – badacze zajmujący się m.in. historią Huty oraz Krakowa, kulturoznawcy, antropolodzy,
socjolodzy i in., jak również studenci i doktoranci podejmujący ww. tematykę w swoich pracach dyplomowych,
- seniorzy – mieszkańcy Nowej Huty, którzy będą współtworzyć i współprowadzić część działań w ramach nowej oferty kulturowej,
- osoby z różnymi niepełnosprawnościami, w tym niepełnosprawni ruchowo, intelektualnie, niesłyszący i niedosłyszący, niewidomi i niedowidzący, głuchoniemi,
- przedstawiciele różnych mniejszości, w szczególności mniejszości romskiej i ukraińskiej,
- uczniowie z terenów wiejskich, którzy mają – w porównaniu do dzieci z większych miast – znacznie mniejszy dostęp do oferty kulturalno-edukacyjnej, a dzięki projektowi Muzeum przyjedzie do nich ze swoją ofertą,
- instytucje działające lokalnie, w tym organizacje pozarządowe, kluby seniora, domy pomocy społecznej, uniwersytety III wieku, nieformalne grupy artystów czy lokalnych aktywistów, którzy włączą się we współtworzenie oferty, ale też będą jej beneficjentami, np. w ramach przestrzeni sąsiedzkiej. Warto też podkreślić, że z uwagi na blisko 3-krotne zwiększenie powierzchni przeznaczonej na cele kulturalne, po zakończeniu inwestycji zwiększy się też liczba tych kategorii odbiorców, którzy aktualnie korzystają z oferty Muzeum Nowej Huty, w tym uczniów i nauczycieli, szeroko pojętych mieszkańców – pojawią się też nowi przedstawiciele tych grup, którzy staną się odbiorcami nowej oferty, w tym uczniowie i nauczyciele z innych szkół, którzy dotychczas nie brali udziału w lekcjach czy warsztatach muzealnych. Aktualni przedstawiciele poszczególnych kategorii odbiorców będą też mogli korzystać z zupełnie nowej oferty. Dobór grupy docelowej został poprzedzony szerokimi konsultacjami społecznymi, które miały na celu m.in. zbadanie potrzeb i oczekiwań odbiorców, a następnie dopasowanie oferty do ich potrzeb. Projekt powstał w odpowiedzi na społeczne zapotrzebowanie, przy udziale i zaangażowaniu mieszkańców na etapie planowania przedmiotowej inwestycji, a także przy aktywnym udziale mieszkańców w kreowaniu i akceptacji planowanej oferty kulturalno-edukacyjnej dla projektu. Definiując grupę docelową Wnioskodawca w dalszym ciągu mocno koncentruje się na lokalnej społeczności, co jest powiązane z partycypacyjnym charakterem Muzeum, ale też otwiera się na nowe grupy, by z edukacją i ofertą kulturalną wyjść jak najszerzej, także poza obiekt Muzeum, a nawet poza granice, czego przykładem jest współpraca z Muzeum Historycznym w Dimitrovgradzie z Bułgarii.

Jakie będzie Muzeum Nowej Huty?

Program Muzeum Nowej Huty powstał w efekcie konsultacji społecznych, których kolejne etapy przebiegały od 2016 r. W tym czasie odbywały się spotkania z instytucjami kultury, organizacjami społecznymi i mieszkańcami Nowej Huty. Zgodnie z konsultacjami Muzeum ma być centrum wiedzy i dokumentacji historii Nowej Huty, zarówno w skali całej dzielnicy jak i poszczególnych mikrohistorii miejsc i osób, ma tworzyć sieć podmiotów zajmujących się dziedzictwem Nowej Huty i wspierać ich swoimi kompetencjami, być miejscem współpracy z mieszkańcami i wspierać ich w dokumentowaniu dziedzictwa tej części Krakowa. W końcu ma też pełnić funkcję ponadlokalną - opowiadać o historii PRL oraz tworzyć połączenia i dawać odniesienie do innych miejsc związanych z upamiętnieniem historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem socjalizmu w Europie Środkowej i Wschodniej.

Dla tych celów będzie po zakończeniu projektu dostępna znacznie większa powierzchnia niż obecnie. Dzisiaj powierzchnia użytkowa w obiekcie to 1 575 m2, po zakończeniu wyniesie prawie 4400 m2, czyli niemal 3 razy więcej. Dzięki temu będzie mogła powstać nowoczesna wystawa stała oraz przestrzenie na wystawy czasowe, sale edukacyjne czy spotkania mieszkańców (tzw. „przestrzeń sąsiedzka”). Powstaną miejsca parkingowe oraz osobne wejście do nadbudowy, w której znajdzie się miejsce na taras widokowy i kino letnie.

Dzięki remontowi Muzeum Nowej Huty stanie się znacznie bardziej dostępne dla osób ze specjalnymi potrzebami. W większości przestrzeni zlikwidowane zostaną bariery architektoniczne przez montaż wind i podjazdów dla wózków. Na miejscu będzie można skorzystać z wózka inwalidzkiego, powstanie też tzw. komfortka, czyli toaleta dla osób ze specjalnymi potrzebami ruchowymi. Powstanie ścieżka zwiedzania dla osób niewidomych oraz dostępna będzie aplikacja z audiodeskrypcją, zaś dla osób głuchych i słabosłyszących będzie dostępna ścieżka w Polskim Języku Migowym. Będzie też można skorzystać ze ścieżki zwiedzania z językiem prostym dla osób z niepełnosprawnością intelektualną czy problemami komunikacyjnymi.

W końcu kompletnej odnowie poddana zostanie fasada budynku. Wraz z placem znajdującym się przed wejściem stworzy atrakcyjną i zapraszającą przestrzeń. Wymieniona zostanie nawierzchnia placu, a w jego wschodniej części posadzona będzie zieleń. Wbudowany w plac świetlik pozwoli zajrzeć do znajdującej się pod placem wystawy stałej. Zmian w wyglądzie placu dopełnią przywrócone do pierwotnej formy schody do budynku.

Funkcje poszczególnych kondygnacji.

1) POZIOM -1

Rozbudowana będzie część podziemna budynku,  w której zlokalizowana została przestrzeń ekspozycyjna wystawy stałej i magazyny zbiorów muzealnych. Ponadto znajdą się tutaj: pomieszczenia gospodarcze, techniczne oraz zespół szatni wraz z blokiem higieniczno-sanitarnym dla pracowników obsługi. W pobliżu części technicznej zlokalizowano również podnośnik podpodłogowy, który w momencie postoju będzie zrównany z nawierzchnią placu (niewidoczny).

2)  POZIOM 0

Na parterze znajdą się przestrzeni do obsługi gości muzeum, tj.: hol wejściowy, punkt informacyjny i kasę biletową, szatnię, pomieszczenie ochrony i monitoringu oraz sklep muzealny. Dawną salę kinową przystosowano do nowych funkcji przy jednoczesnym zachowaniu jej pierwotnego układu przestrzennego oraz charakteru. Nowoprojektowana interwencja wprowadza transparentną przegrodę szklaną prowadzoną w linii nadwieszonej na poziomie pierwszego piętra antresoli, która
w sposób nieinwazyjny dzieli salę na dwie niezależnie działające przestrzenie – salę wystaw czasowych oraz salę konferencyjno-odczytową. Niezależne funkcjonowanie każdej z nich zapewniają odrębne wejścia z holu głównego z możliwością dodatkowych odrębnych wejść od zewnątrz budynku.

Funkcją dodatkową, zlokalizowaną na poziomie parteru, jest sala spotkań mieszkańców – dedykowana lokalnej społeczności przestrzeń sąsiedzka, umożliwiająca organizację amatorskich wystaw zdjęć, spotkań i dyskusji lokalnych stowarzyszeń. Sala spotkań mieszkańców zlokalizowana została od strony wschodniej budynku, w bezpośrednim sąsiedztwie tarasu, co umożliwia jej rozszerzenie i dodatkową aranżację wystaw lub odpoczynku na zewnątrz w okresie wiosenno-letnim. Co istotne, dostęp z zewnątrz do przestrzeni sąsiedzkiej będzie przez osobne drzwi, co pozwoli na działania niezależne od godzin otwarcia Muzeum.

3) POZIOM 1

Na pierwszym piętrze znajdzie się kontynuacja przestrzeni ekspozycyjnej wystawy stałej wraz z pomieszczeniami obsługującymi, przestrzeń dla dzieci oraz młodzieży, zespół pomieszczeń biurowych dla pracowników Muzeum oraz biblioteka muzealna z czytelnią.

Zespół pomieszczeń biurowych zaprojektowano, jako wydzieloną funkcjonalnie i przestrzennie strefę administracji, niedostępną dla zwiedzających. Odpowiadając na potrzeby programu funkcjonalno-użytkowego, w obrębie strefy administracji zaprojektowano hol wewnętrzny, zespół pomieszczeń biurowych przeznaczonych do pracy dla 22 osób, zespół wewnętrznych sanitariatów, salę konferencyjną przeznaczoną dla 18 osób, pomieszczenie socjalne oraz archiwum.

Przestrzeń antresoli nadwieszonej nad dawną salą kinową zaadoptowano na potrzeby biblioteki muzealnej z czytelnią. Przestrzeń zaaranżowana została, jako otwarta, w swobodnym charakterze wykorzystując jej ukształtowanie w formie podestów, z możliwością wkomponowania w nie regałów i siedzisk. Przestrzeń antresoli wydzielona została transparentną przegrodą szklaną prowadzoną w linii nadwieszenia, co zapewnia izolację biblioteki i czytelni od sali konferencyjno-odczytowej zlokalizowanej poniżej.

4) POZIOM 2

Dominującą część poziomu stanowi istniejące poddasze nieużytkowe – przestrzeń techniczna
dla prowadzenia instalacji. Na tej kondygnacji znajduje się pomieszczenie dawnej projektorni sali kinowej, jako część ekspozycji stałej.

5) POZIOM 3

Poziom trzeciego piętra jest poziomem dachu budynku, na którym zaprojektowano nadbudowę,
ze względu na usytuowanie i powierzchnię zabudowy zgodną z wytycznymi Miejskiego Konserwatora Zabytków Miasta Krakowa oraz zapisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Projektowana nadbudowa mieści kawiarnię muzealną (obsługa cateringowa) wraz z zapleczem
i zespołem sanitariatów.

Pozostała powierzchnia dachu budynku pełni funkcję tarasu widokowego oraz widowni dla kina letniego, którego seanse na zewnątrz odbywać się będą okresie wiosenno-letnim. Ponadto przestrzeń dachu została częściowo zagospodarowana na potrzeby użytkowników kawiarni, oferując rozszerzenie jej powierzchni o zewnętrze. Poziom trzeciego piętra dostępny jest w całości bezpośrednio z nowoprojektowanej klatki schodowej, co zapewnia mu działanie w sposób nie kolidujący z funkcjonowaniem Muzeum.

Jak powstawało muzeum ?

Muzeum Nowej Huty mieści się w dawnym budynku kina Światowid w ścisłym centrum socrealistycznej zabudowy Nowej Huty (os. Centrum E 1). Połączyło doświadczenia oddziału Muzeum Krakowa Dzieje Nowej Huty i Muzeum PRL-u.

Oddział Dzieje Nowej Huty działał od 2005 roku na os. Słonecznym 16. Zrealizował ponad 30 wystaw, prowadził badania, opracowywał i udostępniał informacje o dzielnicy od prehistorii do współczesności. Wydawał naukowe i popularyzatorskie publikacje dotyczące dziejów Nowej Huty, prowadził też intensywną działalność edukacyjną.

Muzeum PRL-u działało od kwietnia 2013 roku i było współprowadzone przez gminę Kraków oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mieściło się w dawnym budynku kina Światowid. Było miejscem spotkania różnych narracji o PRL-u – politycznej, społecznej, obyczajowej, kulturalnej, a także rozmów i debat na temat epoki. Zaprosiło mieszkańców Krakowa i turystów na kilkanaście wystaw, z których część miała charakter ponadlokalny – ogólnopolski, a nawet międzynarodowy.

Zgodnie z decyzją Rady Miasta Krakowa 1 marca 2019 roku Muzeum PRL-u połączyło się z Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, a nowy oddział MHK kontynuuje działalność jako Muzeum Nowej Huty. Pierwszą wystawą pod nowym szyldem był Nowohucianin, wpisujący się zarówno w jubileusz 70-lecia Nowej Huty, jak i w projekt PrzeMieszczanie, przygotowany przez Muzeum Krakowa na jubileusz swego 120-lecia. W ostatnich latach w Muzeum Nowej Huty można było oglądać także wystawy: Nasz jest ten dzień (na 30. rocznicę wyborów kontraktowych), Mój drugi dom? Huta im. Lenina i Kombinat formy – przestrzenie Huty im. Lenina na fotografiach z lat 1950–1956 (jej głównym organizatorem jest Ośrodek Karta), Wańka-wstańka. Pomnik Lenina w Nowej Hucie, Osiedleni. Mistrzejowice, Plac Centralny. W poszukiwaniu Centrum oraz Trzepaki, Reksio, Atari. Najnowsza nowohucka wystawa nosi tytuł Bunt w systemie. Muzyczne przestrzenie wolności 1945–89.

Muzeum Nowej Huty kontynuuje działalność edukacyjną zarówno oddziału Dzieje Nowej Huty, jak i Muzeum PRL-u. Jest głównym organizatorem corocznej akcji Zajrzyj do Huty, do udziału w której zaprasza nowohuckie instytucje kulturalne oraz aktywistów.

5 października 2016 roku rozstrzygnięto konkursy na projekty: architektoniczno-budowlany muzeum oraz aranżacyjny wystawy stałej wraz z opracowaniem scenariusza. Zwycięska koncepcja firmy MAE Multimedia Art & Education.

W lutym 2019 roku zakończono prace nad scenariuszem wystawy stałej i projektami budowlanym oraz aranżacyjnym. Także na tym poziomie Muzeum Nowej Huty połączy doświadczenia obu wspomnianych instytucji: dzielnica znajdzie się w centrum wystawy stałej, której głównymi bohaterami będą mieszkańcy, a historia PRL-u pozostanie tłem opowieści.

Jaka będzie wystawa stała?

O czym będzie opowiadała wystawa stała w Muzeum Nowej Huty? Przede wszystkim o dzielnicy i jej mieszkańcach, a na dalszym planie – o PRL-u. Ramy czasowe opowieści będą jednak szersze – obejmie ona zarówno czasy przed budową Nowej Huty, jak i współczesność dzielnicy.

Zbiorowym bohaterem wystawy stałej będą nowohucianie. Ich losy stanowić mają główną oś narracyjną ekspozycji, a przełomowe wydarzenia z życia dzielnicy wyznaczą punkty dramaturgiczne opowieści. Nowa Huta będzie obecna na wystawie poprzez relacje, obiekty i artefakty pochodzące z jej terenów. Tam, gdzie będzie to możliwe, wydarzenia o znaczeniu ogólnopolskim zostaną przedstawione na przykładzie Nowej Huty – np. stan wojenny zostanie pokazany poprzez pacyfikację strajku w Hucie im. Lenina, sylwetki nowohuckich ofiar, manifestacje rocznicowe. Nie zabraknie też opowieści o kombinacie i warunkach pracy w nim.

Historii Nowej Huty nie da się uczciwie i zrozumiale opowiedzieć bez historii PRL-u. Kombinat i miasto miały być emanacją socjalistycznej ideologii. Opowieść o Nowej Hucie to historia wyjątkowego projektu społecznego, ideowego, architektonicznego. Na wystawie stałej Muzeum Nowej Huty znajdziemy opowieść o systemie komunistycznym w Polsce, o przełomowych z ogólnopolskiej perspektywy wydarzeniach politycznych czy o polskich miesiącach (obrona krzyża, strajki lat 80.).

Ekspozycja nie będzie jednak miała wyłącznie politycznego charakteru. Równolegle do wspomnianej narracji prowadzona będzie druga – poświęcona życiu codziennemu mieszkańców, ich pracy oraz zachodzącym zmianom społeczno-obyczajowym. To, co zbiorowe, polityczne splecie się więc w Muzeum Nowej Huty z tym, co indywidualne, prywatne i osobiste.

Całkowita wartość projektu (netto) to 99 639 661,46 zł, w tym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (program FEnIKS – Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko) 76 466 590,90 zł.

"Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach działania VII Priorytetu Kultura Działania 7.1. Infrastruktura kultury i turystyki kulturowej Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027."

„Inwestycja jest współfinansowana ze środków Gminy Miejskiej Kraków”