Grafika
Kolekcja grafiki obejmuje blisko 4 tys. grafik, rysunków i akwarel. Nadrzędnym celem gromadzenia stale powiększanego zbioru jest dokumentacja obrazu miasta i jego przemian w obrębie poszczególnych budowli i ich zespołów oraz w jego układzie przestrzennym. Kolekcja zawiera cenny, w wielu przypadkach unikatowy materiał ikonograficzny dotyczący Krakowa i jego okolic.
Najbardziej znaczące i wartościowe zespoły rycin to ogólne widoki miasta, pochodzące z okresu od XV do XX w. Najstarszy z nich pochodzi z Kroniki Świata Hartmanna Schedla (Norymberga 1493). Jest to wyobrażenie miasta, w szczegółach niezupełnie zgodne ze stanem rzeczywistym z XV w., ale prawidłowo ukazujące położenie Krakowa oraz miast sąsiednich: Kazimierza i Kleparza. Drzeworyt ten został opracowany prawdopodobnie na podstawie opisu dostarczonego przez humanistę niemieckiego Konrada Celtisa.
Wśród innych widoków zasługują na wyróżnienie szczególnie dwa, przygotowane na potrzeby monumentalnego wydawnictwa Civitates Orbis Terrarum Georga Brauna i Franza Hogenberga (Kolonia, 1617). W dziele, które opisuje wszystkie ważne miasta ówczesnej Europy, Kraków został wyróżniony dwoma ujęciami graficznymi. Jedno z nich, rytowane według rysunku Egidio van der Rye, przedstawia widok miasta od strony południowej, z Kopca Kraka.
Szczególnie interesująca jest panorama Krakowa od strony północno-zachodniej. Ten anonimowy miedzioryt, nieoceniony jako źródło ikonograficzne, powstał według rysunków wykonanych w Krakowie w latach 1602–1605. Przy zachowaniu niezwykłej wierności w oddaniu szczegółów miasta i okolic, panorama szczyci się znakomitą formą artystyczną i przez niemal 200 lat służyła za wzór późniejszych powtórzeń.
Dopiero pod koniec XVIII w. sporządzono oryginalną i wierną, opartą na pomiarach panoramę, wraz z planem miasta, który od nazwiska zleceniodawcy znany jest jako Plan Kołłątajowski. Ten wyjątkowy, pokaźnych rozmiarów rysunek wykonany tuszem w 1785 r., stanowi niezwykle interesujący zabytek, a zarazem cenny materiał badawczy.
Z przełomu stuleci i 1 połowy XIX w. pochodzą rysunki i akwarele Michała Stachowicza (1768–1825) i Teodora Baltazara Stachowicza (1800–1873).
W 1 połowie XIX w. główne miejsce jako dokumentator Krakowa zajmuje profesor Szkoły Sztuk Pięknych Józef Brodowski (1781–1853). Jego spuścizna, licząca ponad 200 rysunków i szkiców wykonywanych z natury, stanowi bardzo cenne, bo często jedyne źródło do poznania zburzonych lub zupełnie przebudowanych obiektów zabytkowych, które rysował w ostatniej chwili przed ich unicestwieniem.
W swoich zbiorach graficznych posiadamy inne interesujące i wartościowe egzemplarze, wśród których są prace Aleksandra Płonczyńskiego (1820–1858), Jana Nepomucena Głowackiego (1802–1847), Bogusza Stęczyńskiego (1814–1890), Jana Kantego Wojnarowskiego i Teofila Piątkowskiego.
Wiek XIX przyniósł pewne ożywienie na polu grafiki, zwłaszcza dzięki upowszechnieniu nowej techniki: litografii. Ta stosunkowo tania technika reprodukcyjna znalazła duże zastosowanie w drukowaniu albumów z widokmi miasta. Nakładem wydawnictwa „Czas” ukazał się w 1860 r. Album widoków Krakowa i jego okolic. Jego rysownikiem i litografem był Henryk Walter, który wykonał kilkadziesiąt widoków. Po nim z "Czasem" współpracował Jędrzej Brydak.
Twórcą kolejnego albumu z widokami był Belg z pochodzenia, Franciszek Stroobant, który opracował album Katedra krakowska na Wawelu i 13 wielobarwnych litografii, które weszły do albumu Starożytne gmachy Krakowa. Przy tej okazji warto wspomnieć wspólne dzieło dwóch krakowian: Stanisława Tondosa i Juliusza Kossaka. Wykonali oni serię 24 akwarel, odbitych następnie techniką barwnej litografii i wydanych w albumie Klejnoty miasta Krakowa (1881).
Odmienną kategorię stanowią prace bądź nawet cykle pokazujące dawny Kraków, ale wykonywane współcześnie, tzn. w XX i XXI w. Zaliczyć tu należy cykle graficzne i rysunkowe Bronisława Schönborna (1909–1971), które powstały w oparciu o studia dokumentacji naukowej Zygmunta Wierciaka i Jana Gumowskiego.
Znaczna część spośród wymienionych obiektów została zakupiona do Muzeum jako część obszernej kolekcji zgromadzonej przez znanego księgarza i prezydenta Krakowa, Józefa Friedleina. Kolekcja, systematycznie powiększana drogą zakupów, darów i przekazów, wzbogaciła się o nowe zespoły rycin, m.in. o cenne Teki Ludwika Łepkowskiego, zawierające rysunkową inwentaryzację zabytkowych portali i attyk kamienic krakowskich, rysunki i akwarele Erazma Fabijańskiego i Stanisława Fabijańskiego, dokumentujących zabudowę Krakowa i Kazimierza. Zakupiono też prace artystów działających już w XX w.: Franciszka Turka, Leona Getza – autora blisko 500 rysunków dokumentujących podwórka i sienie kamienic krakowskich, Antoniego Wasilewskiego oraz współcześnie działającego artysty Alfa Welskiego.
Oprócz rycin gromadzonych z powodu ich wartości ikonograficznej i dokumentacyjnej, kolekcja grafiki w ostatnim okresie poszerzyła się o pozycje grafiki współczesnej. Do zbiorów włączono prace uczestników Międzynarodowego Biennale i Triennalekowie oraz uczestników wystaw organizowanych przez Muzeum w cyklu Z pracowni naszych artystów: Stanisława Wejmana, Romana Baszewskiego, Zbigniewa Lutomskiego, Jerzego Panka, Andrzeja Pietscha, Konrada Srzednickiego, Jacka Waltosia oraz przedstawicieli najnowszych nurtów w sztuce, takich jak Romuald Oramus, Roman Żygulski, Andrzej Folfas, Marian Siwek, Jacek Sroka i inni.
Wśród innych widoków zasługują na wyróżnienie szczególnie dwa, przygotowane na potrzeby monumentalnego wydawnictwa Civitates Orbis Terrarum Georga Brauna i Franza Hogenberga (Kolonia, 1617). W dziele, które opisuje wszystkie ważne miasta ówczesnej Europy, Kraków został wyróżniony dwoma ujęciami graficznymi. Jedno z nich, rytowane według rysunku Egidio van der Rye, przedstawia widok miasta od strony południowej, z Kopca Kraka.
Szczególnie interesująca jest panorama Krakowa od strony północno-zachodniej. Ten anonimowy miedzioryt, nieoceniony jako źródło ikonograficzne, powstał według rysunków wykonanych w Krakowie w latach 1602–1605. Przy zachowaniu niezwykłej wierności w oddaniu szczegółów miasta i okolic, panorama szczyci się znakomitą formą artystyczną i przez niemal 200 lat służyła za wzór późniejszych powtórzeń.
Dopiero pod koniec XVIII w. sporządzono oryginalną i wierną, opartą na pomiarach panoramę, wraz z planem miasta, który od nazwiska zleceniodawcy znany jest jako Plan Kołłątajowski. Ten wyjątkowy, pokaźnych rozmiarów rysunek wykonany tuszem w 1785 r., stanowi niezwykle interesujący zabytek, a zarazem cenny materiał badawczy.
Z przełomu stuleci i 1 połowy XIX w. pochodzą rysunki i akwarele Michała Stachowicza (1768–1825) i Teodora Baltazara Stachowicza (1800–1873).
W 1 połowie XIX w. główne miejsce jako dokumentator Krakowa zajmuje profesor Szkoły Sztuk Pięknych Józef Brodowski (1781–1853). Jego spuścizna, licząca ponad 200 rysunków i szkiców wykonywanych z natury, stanowi bardzo cenne, bo często jedyne źródło do poznania zburzonych lub zupełnie przebudowanych obiektów zabytkowych, które rysował w ostatniej chwili przed ich unicestwieniem.
W swoich zbiorach graficznych posiadamy inne interesujące i wartościowe egzemplarze, wśród których są prace Aleksandra Płonczyńskiego (1820–1858), Jana Nepomucena Głowackiego (1802–1847), Bogusza Stęczyńskiego (1814–1890), Jana Kantego Wojnarowskiego i Teofila Piątkowskiego.
Wiek XIX przyniósł pewne ożywienie na polu grafiki, zwłaszcza dzięki upowszechnieniu nowej techniki: litografii. Ta stosunkowo tania technika reprodukcyjna znalazła duże zastosowanie w drukowaniu albumów z widokmi miasta. Nakładem wydawnictwa „Czas” ukazał się w 1860 r. Album widoków Krakowa i jego okolic. Jego rysownikiem i litografem był Henryk Walter, który wykonał kilkadziesiąt widoków. Po nim z "Czasem" współpracował Jędrzej Brydak.
Twórcą kolejnego albumu z widokami był Belg z pochodzenia, Franciszek Stroobant, który opracował album Katedra krakowska na Wawelu i 13 wielobarwnych litografii, które weszły do albumu Starożytne gmachy Krakowa. Przy tej okazji warto wspomnieć wspólne dzieło dwóch krakowian: Stanisława Tondosa i Juliusza Kossaka. Wykonali oni serię 24 akwarel, odbitych następnie techniką barwnej litografii i wydanych w albumie Klejnoty miasta Krakowa (1881).
Odmienną kategorię stanowią prace bądź nawet cykle pokazujące dawny Kraków, ale wykonywane współcześnie, tzn. w XX i XXI w. Zaliczyć tu należy cykle graficzne i rysunkowe Bronisława Schönborna (1909–1971), które powstały w oparciu o studia dokumentacji naukowej Zygmunta Wierciaka i Jana Gumowskiego.
Znaczna część spośród wymienionych obiektów została zakupiona do Muzeum jako część obszernej kolekcji zgromadzonej przez znanego księgarza i prezydenta Krakowa, Józefa Friedleina. Kolekcja, systematycznie powiększana drogą zakupów, darów i przekazów, wzbogaciła się o nowe zespoły rycin, m.in. o cenne Teki Ludwika Łepkowskiego, zawierające rysunkową inwentaryzację zabytkowych portali i attyk kamienic krakowskich, rysunki i akwarele Erazma Fabijańskiego i Stanisława Fabijańskiego, dokumentujących zabudowę Krakowa i Kazimierza. Zakupiono też prace artystów działających już w XX w.: Franciszka Turka, Leona Getza – autora blisko 500 rysunków dokumentujących podwórka i sienie kamienic krakowskich, Antoniego Wasilewskiego oraz współcześnie działającego artysty Alfa Welskiego.
Oprócz rycin gromadzonych z powodu ich wartości ikonograficznej i dokumentacyjnej, kolekcja grafiki w ostatnim okresie poszerzyła się o pozycje grafiki współczesnej. Do zbiorów włączono prace uczestników Międzynarodowego Biennale i Triennalekowie oraz uczestników wystaw organizowanych przez Muzeum w cyklu Z pracowni naszych artystów: Stanisława Wejmana, Romana Baszewskiego, Zbigniewa Lutomskiego, Jerzego Panka, Andrzeja Pietscha, Konrada Srzednickiego, Jacka Waltosia oraz przedstawicieli najnowszych nurtów w sztuce, takich jak Romuald Oramus, Roman Żygulski, Andrzej Folfas, Marian Siwek, Jacek Sroka i inni.
