Zegary
Zbiór zegarów powstał, dzięki pozyskaniu w 1973 r. , kolekcji znanego krakowskiego kolekcjonera, Władysława Miodońskiego (1898–1972), który gromadził zegary przez pół wieku i w ciągu tego czasu zebrał ich 198. Nie mając fachowego przygotowania w rozpoznawaniu, kierował się własnym wyczuciem estetycznym. Uroda obudowy była głównym kryterium tworzenia kolekcji.
Po jego śmierci, spadkobiercy przekazali do zbiorów muzealnych część zegarów w formie daru. Zbiór ten powiększany przez nabywanie coraz nowych zegarów, liczy obecnie 263 sztuki. W kolekcji znajdują się zegary z Polski, Austrii, Niemiec, Francji, Szwajcarii, Anglii, Czech, Holandii, Węgier. Są to zegary domowe, jak stołowe i kominkowe, ścienne, meblowe (podłogowe) oraz zegarki kieszonkowe. Rozpiętość czasu ich powstania waha się od początku XVII w. do lat 50. XX w.
Najstarszym zegarem w kolekcji Władysława Miodońskiego, a tym samym w zbiorach Muzeum, jest stołowy zegar tzw. wieżyczkowy, augsburskiego zegarmistrza z ok. 1600 r. Wykonany z brązu cyzelowanego i złoconego, przypomina kwadratową wieżę ustawioną na profilowanym cokole wspartym na czterech nóżkach.
Najmłodszymi eksponatami w kolekcji muzealnej są dwa zegary z XX w. Trafiły do muzeum drogą zakupów. W roku Muzeum wzbogaciło się o 1985 zegar-cudo: „Atmos” o samoczynnym naciągu temperaturowo ciśnieniowym z wiszącym regulatorem balansowym. Zegarów typu „Atmos” nie trzeba było nakręcać. Pierwszy „Atmos” skonstruował w 1926 r. szwajcarski inżynier J. L. Reutter. Znajdujący się w zbiorach zegar, jest 4408 egzemplarzem skonstruowanym w tej fabryce, tym cenniejszym, że w okresie międzywojennym i jeszcze wiele lat po wojnie stał w witrynie sklepu znanego zegarmistrza krakowskiego, Józefa Cyjankiewicza przy ul. Sławkowskiej 3.
W 1988 r. zakupiony został polski zegar stołowy roczny. Napęd tego zegara jest sprężynowy, raz na rok nakręcany jest kluczem naciąg chodu, regulator stanowi balans wiszący, wykonujący ruchy wahadłowe wokół osi pionowej. Pomimo mało efektownego wyglądu w porównaniu z takimi samymi zegarami powstałymi za granicą w okresie powojennym i produkowanych do dziś, głównie w Niemczech, zegar ten zasługuje na uwagę. Jest obecnie unikatowym przykładem polskich zegarów rocznych konstruowanych jedynie w latach 1949–1956 w Dolnośląskiej Fabryce Zegarów w Świebodzicach.
Duża rozpiętość czasu powstania zegarów znajdujących się w zbiorach Muzeum stanowi o różnorodności formalno-stylowej i technicznej ich opraw. Mechanizmy zegarów domowych, zamknięte w obudowach z brązu złoconego, drewna, marmuru, kombinacji drewna z alabastrem, nierzadko inkrustowanych masą perłową i z grawerowanymi aplikacjami, przedstawiają wiele pomysłowych rozwiązań plastycznych opraw w ramach, obowiązujących w sztuce stylów i konwencji artystycznych.
Małe zegarki kieszonkowe mają koperty ze złota, srebra lub mosiężne, są pięknymi dziełami sztuki artystów-rzemieślników, a mechanizmy ich zaopatrzone są w ażurowe, misternie zdobione mostki, tzw. „koki”, które przykrywają balans włosowy.
Z grupy zegarów polskich warto wyróżnić zegarek kieszonkowy z lat 1750–1760, dzieło gdańszczanina Johanna Nicolausa Delle`a w otwartej srebrnej kopercie i srebrnym, ozdobnie trybowanym, częściowo ażurowym etui. Zegarek ten ma niezwykłą srebrną tarczę wykonaną technika zwaną champlevet.
Kolejne dwa poziome zegary stołowe zwane „kaflakami”, z powodu swej szkatułowej obudowy ze złoconego brązu, przypominającej pięknie zdobiony kafel na nóżkach. Oba są sygnowane: jeden przez Michała Wagnera z Wrocławia (ok. 1700 r.), drugi przez Jakuba Lichtego z Krakowa (lata 80. XVIII w.).
Rzadko spotykany w zbiorach muzealnych jest piękny zegar ścienny typu cartel w rokokowej, rzeźbionej w drewnie i złoconej oprawie, pochodzący z pracowni najsłynniejszego krakowskiego zegarmistrza 2 połowy XVIII w. Jana Gotfryda Krosza. Ciekawa jest obudowa mechanizmu Michała Zabydrowica z Bochni z 1791 r., w formie figury stojącego huzara węgierskiego, wykonana w drewnie.
Dwa zegary powstałe w lat 50. i 60. XIX w. tzw. regulatory z sekundnikiem, w drewnianych, szafowych obudowach, niezwykle eleganckich i szlachetnych w kształcie, mogą godnie rywalizować z angielskimi i wiedeńskimi zegarami tego typu. Są to: regulator podłogowy z pracowni Karola Kremera w Warszawie oraz regulator ścienny z pracowni Jana Pileckiego w Krakowie.
Wśród zegarów proweniencji europejskiej przeważają zegary francuskie oraz austriackie, głównie kominkowe z okresu klasycyzmu, empire, biedermeier, tj. z 2 połowy XVIII i 1 połowy XIX w., w formach aediculi, portalu, pylonu czy kolumnady.
Epokę historyzmu 2 połowy XIX w. reprezentują zegary figuralne, bardzo wówczas modne, przedstawiające postacie historyczne (Decjusz Mus, Napoleon) i mitologiczne (Cerera, Leda, Apollo, Amor, Safona, Chronos-Czas).
W grupie tej nie brak też scen rodzajowych np. z młynarzem, myśliwym, poetą czy damą w lektyce. Wszystkie najpiękniejsze zegary są obecnie zgromadzone w pokojach I piętra Kamienicy Hipolitów, gdzie jak u kolekcjonera tworzą specjalną atmosferę, dającą oprócz satysfakcji natury estetycznej, trochę zadumy nad przeszłością i uciekającym czasem.
Najstarszym zegarem w kolekcji Władysława Miodońskiego, a tym samym w zbiorach Muzeum, jest stołowy zegar tzw. wieżyczkowy, augsburskiego zegarmistrza z ok. 1600 r. Wykonany z brązu cyzelowanego i złoconego, przypomina kwadratową wieżę ustawioną na profilowanym cokole wspartym na czterech nóżkach.
Najmłodszymi eksponatami w kolekcji muzealnej są dwa zegary z XX w. Trafiły do muzeum drogą zakupów. W roku Muzeum wzbogaciło się o 1985 zegar-cudo: „Atmos” o samoczynnym naciągu temperaturowo ciśnieniowym z wiszącym regulatorem balansowym. Zegarów typu „Atmos” nie trzeba było nakręcać. Pierwszy „Atmos” skonstruował w 1926 r. szwajcarski inżynier J. L. Reutter. Znajdujący się w zbiorach zegar, jest 4408 egzemplarzem skonstruowanym w tej fabryce, tym cenniejszym, że w okresie międzywojennym i jeszcze wiele lat po wojnie stał w witrynie sklepu znanego zegarmistrza krakowskiego, Józefa Cyjankiewicza przy ul. Sławkowskiej 3.
W 1988 r. zakupiony został polski zegar stołowy roczny. Napęd tego zegara jest sprężynowy, raz na rok nakręcany jest kluczem naciąg chodu, regulator stanowi balans wiszący, wykonujący ruchy wahadłowe wokół osi pionowej. Pomimo mało efektownego wyglądu w porównaniu z takimi samymi zegarami powstałymi za granicą w okresie powojennym i produkowanych do dziś, głównie w Niemczech, zegar ten zasługuje na uwagę. Jest obecnie unikatowym przykładem polskich zegarów rocznych konstruowanych jedynie w latach 1949–1956 w Dolnośląskiej Fabryce Zegarów w Świebodzicach.
Duża rozpiętość czasu powstania zegarów znajdujących się w zbiorach Muzeum stanowi o różnorodności formalno-stylowej i technicznej ich opraw. Mechanizmy zegarów domowych, zamknięte w obudowach z brązu złoconego, drewna, marmuru, kombinacji drewna z alabastrem, nierzadko inkrustowanych masą perłową i z grawerowanymi aplikacjami, przedstawiają wiele pomysłowych rozwiązań plastycznych opraw w ramach, obowiązujących w sztuce stylów i konwencji artystycznych.
Małe zegarki kieszonkowe mają koperty ze złota, srebra lub mosiężne, są pięknymi dziełami sztuki artystów-rzemieślników, a mechanizmy ich zaopatrzone są w ażurowe, misternie zdobione mostki, tzw. „koki”, które przykrywają balans włosowy.
Z grupy zegarów polskich warto wyróżnić zegarek kieszonkowy z lat 1750–1760, dzieło gdańszczanina Johanna Nicolausa Delle`a w otwartej srebrnej kopercie i srebrnym, ozdobnie trybowanym, częściowo ażurowym etui. Zegarek ten ma niezwykłą srebrną tarczę wykonaną technika zwaną champlevet.
Kolejne dwa poziome zegary stołowe zwane „kaflakami”, z powodu swej szkatułowej obudowy ze złoconego brązu, przypominającej pięknie zdobiony kafel na nóżkach. Oba są sygnowane: jeden przez Michała Wagnera z Wrocławia (ok. 1700 r.), drugi przez Jakuba Lichtego z Krakowa (lata 80. XVIII w.).
Rzadko spotykany w zbiorach muzealnych jest piękny zegar ścienny typu cartel w rokokowej, rzeźbionej w drewnie i złoconej oprawie, pochodzący z pracowni najsłynniejszego krakowskiego zegarmistrza 2 połowy XVIII w. Jana Gotfryda Krosza. Ciekawa jest obudowa mechanizmu Michała Zabydrowica z Bochni z 1791 r., w formie figury stojącego huzara węgierskiego, wykonana w drewnie.
Dwa zegary powstałe w lat 50. i 60. XIX w. tzw. regulatory z sekundnikiem, w drewnianych, szafowych obudowach, niezwykle eleganckich i szlachetnych w kształcie, mogą godnie rywalizować z angielskimi i wiedeńskimi zegarami tego typu. Są to: regulator podłogowy z pracowni Karola Kremera w Warszawie oraz regulator ścienny z pracowni Jana Pileckiego w Krakowie.
Wśród zegarów proweniencji europejskiej przeważają zegary francuskie oraz austriackie, głównie kominkowe z okresu klasycyzmu, empire, biedermeier, tj. z 2 połowy XVIII i 1 połowy XIX w., w formach aediculi, portalu, pylonu czy kolumnady.
Epokę historyzmu 2 połowy XIX w. reprezentują zegary figuralne, bardzo wówczas modne, przedstawiające postacie historyczne (Decjusz Mus, Napoleon) i mitologiczne (Cerera, Leda, Apollo, Amor, Safona, Chronos-Czas).
W grupie tej nie brak też scen rodzajowych np. z młynarzem, myśliwym, poetą czy damą w lektyce. Wszystkie najpiękniejsze zegary są obecnie zgromadzone w pokojach I piętra Kamienicy Hipolitów, gdzie jak u kolekcjonera tworzą specjalną atmosferę, dającą oprócz satysfakcji natury estetycznej, trochę zadumy nad przeszłością i uciekającym czasem.
