Rzemiosło średniowieczne

Zbiory rzemiosła średniowiecznego Muzeum Krakowa (MK) to najstarsze zabytki w bogatym zasobie muzealnym, pozyskane w większości pod koniec XIX i na początku XX w., w pierwszych latach funkcjonowania MK przy Archiwum Aktów Dawnych. Tworzą wprawdzie nieliczny, ale ciekawy i zróżnicowany zespół, obrazujący kulturę materialną i życie codzienne dawnych mieszkańców miasta. Składają się na niego zarówno wyroby ceramiczne i metalowe, odnalezione w trakcie prac remontowych i wykopaliskowych prowadzonych na terenie Krakowa i Małopolski, jak i zabytki rzemiosła artystycznego pochodzące z przekazu krakowskich cechów. Choć zdarzają się obiekty starsze, między innymi wczesnośredniowieczne narzędzia walki czy elementy uzbrojenia, to jednak zdecydowaną większość stanowią późnogotyckie zabytki sztuki użytkowej, będące przejawem rodzimego rzemiosła lub wymiany handlowej.

W grupie wyrobów metalowych ciekawie prezentują się relikty militariów, wśród nich żelazne groty oszczepów i włóczni, ostrza toporów, fragmenty ostróg, tasaki, miecze czy umbo (szczyt) z tarczy wojownika. Interesujący zespół tworzą wyroby kowalstwa i ślusarstwa artystycznego, kowalskie detale architektoniczne, gotyckie kłódki, a także klucze do skrzyń i zamków drzwiowych o prostej konstrukcji piórowej, wykazujące szereg analogii z wyrobami tego typu powszechnie produkowanymi w XIV i XV w. w innych europejskich ośrodkach. Wśród przedmiotów z metalu zwracają również uwagę ciekawe i rzadkie cracoviana. Są nimi cechy szrotgeldowe, czyli tzw. powinne, służące do regulacji finansowych należności z tytułu przewozu trunków w obrębie murów miejskich.

Grupę wyrobów ceramicznych stanowią, obok przedmiotów codziennego użytku, a więc naczyń glinianych: garnków, mis, pucharków i czar, również kafle i płytki posadzkowe. W tej grupie najciekawszy zespół składa się z późnogotyckich kafli piecowych pochodzących z zamku książęcego w Oświęcimiu. Wykonane najpewniej w latach 1457–1476 w jednym z warsztatów garncarskich Bielska lub Cieszyna, należą do piękniejszych wśród zachowanych późnogotyckich kafli płytowych z terenu ziem polskich. Ornament reliefowy zdobiący powierzchnie frontowe kafli reprezentuje wysoki poziom artystyczny. Zróżnicowana ikonografia wyobraża niemal wszystkie motywy typowe dla kafli późnogotyckich, od przedstawień o tematyce religijnej po świecką, związaną z kulturą dworską i rycerską.

Najciekawszym zabytkiem późnogotyckiego rzemiosła artystycznego jest ornat z haftem przedstawiającym motyw ukrzyżowania z drzewem Jessego (Drzewo Życia). Wykonany zapewne w latach 1480–1485 w jednym z krakowskich warsztatów, stanowi przykład połączenia typowego dla późnego średniowiecza dzieła polskiej sztuki hafciarskiej z tkaniną produkcji włoskiej. Ufundowany przez krakowski cech krupników do ołtarza tegoż cechu w nawie nieistniejącego już kościoła św. Szczepana w Krakowie, ofiarowany został do zbiorów muzealnych w 1906 roku.

Grupę wyrobów rzemiosła artystycznego uzupełniają pojedyncze okazy sztuki złotniczej oraz drobne krakowskie detale architektoniczne, wśród których uwagę zwracają fragmenty witraży z kościoła Mariackiego oprawione w XIX w.

Galeria zdjęć zbiorów